Βιβλιοκριτική: Erol User, Ethical Economy: A new marketing idea

Erol User, ETHICAL ECONOMY: A new marketing idea, Istanbul 2009, σσ. 154, Εκδόσεις Cinius Yayınları.

Το έργο, στην αγγλική του έκδοση, είναι διαρθρωμένο σε εξ μέρη. Το πρώτο μέρος, υπό τον τίτλο «Misery of the Greedy» (σελ. 19-46) ˙ το δεύτερο μέρος, υπό τον τίτλο «Strategic thinking and its End Results»  (σελ. 47-76) ˙ το τρίτο μέρος, υπό τον τίτλο «Success Factors for Ethical Marketing» (σελ. 77-98) ˙ το τέταρτο μέρος, υπό τον τίτλο «From Advertising to Value Ridden Communication» (σελ. 99-118) ˙ το πέμπτο μέρος, υπό τον τίτλο «Ethics and Consciousness of Freedom» (σελ. 119-136) ˙ και το έκτο μέρος, υπό τον τίτλο «Welcome to Ethical Economy» (σελ. 137-154). Προηγούνται: δύο προλογικά σημειώματα ˙ «About this Book» (σελ. 5-6) και «Preface of the first Edition» (σελ. 11-17) και ο Πίνακας Περιεχομένων – Contents (σελ. 7-10).

Η παγκόσμια οικονομική κρίση άρχισε από την πρωτεύουσα του καπιταλισμού, την Νέα Υόρκη στις Η.Π.Α. Αποκαλύφθηκε υφέρπουσα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με πρώτο δείγμα την Ελλάδα και τώρα και την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Λίγο-πολύ και στις άλλες χώρες της Ε.Ε., όπως στην Μ. Βρετανία, Ιταλία, ακόμη και στην Γερμανία και Γαλλία.
Η κρίση στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα – με εξαίρεση την Κίνα – προβλημάτισε τους πολίτες των χωρών αυτών. Προκάλεσε δε το ενδιαφέρον των ειδικών, και μάλιστα εκ του επιχειρηματικού κόσμου, για να παραχθεί μια νέα Βιβλιογραφία. Στην νέα αυτή Βιβλιογραφία προστίθεται το παρόν βιβλίο του λογίου και προβληματιζομένου Τούρκου επιχειρηματία, μέλους της Διεθνούς Βιοπολιτικής Ακαδημίας, Erol User, με τίτλο ETHICAL ECONOMY. A new Marketing Idea. Στα ελληνικά θα μπορούσαμε να αποδώσουμε τον τίτλο του Βιβλίου, κατα λέξη ως ΗΘΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, κατά δε το νόημα Η ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ.

Πολύ ελκυστικό και πολύ επίκαιρο το ζήτημα για κάθε προβληματιζόμενο πολίτη. Πολύ περισσότερο για το Ίδρυμά μας ως Ίδρυμα Κοινωνικού Προβληματισμού. Ακούγονται φωνές διάφορες, μάλιστα από υπεροχικές πνευματικές προσωπικότητες, όπως ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. κ. Ιερώνυμος, που εκτιμούν ότι η οικονομική κρίση διεθνώς είναι αποτέλεσμα πρωτίστως ηθικής κρίσης, κρίσης αξιών και αρχών. Ο Πάπας Ρώμης Βενέδικτος, απαντώντας στο ίδιο αυτό έργο προς τον  EROL USER, που είχε την πρόβλεψη να το στείλει στον Βενέδικτο, αποδέχεται τον ίδιο προβληματισμό του συγγραφέως και εκτιμά τις συναισθηματικές ανθρώπινες προσεγγίσεις του στο μεγάλο αυτό ζήτημα ˙ «I appreciate the sentiments which prompted you to share your writings with me» (βλ. οπισθόφυλλο του εξωφύλλου του Βιβλίου). Είναι σαφής, όταν επιχειρηματολογεί ότι «Philosophers and theologians warn us to run away from material thinking towards ethical values, or at least to limit it» (σελ. 142-143).

***
Κάποιες απόψεις-θέσεις αποφθεγματικές του συγγραφέως προσήλκυσαν το ενδιαφέρον του Ιδρύματός μας. Τις μεταφέρουμε εδώ για περισσότερο, σε βάθος, προβληματισμό, στην αγγλική εκφορά τους, με βάση την διεθνώς στην επιστήμη επιβληθείσα ελληνική ορολογία.  Γράφει, π.χ., ο συγγραφέας ότι η «Κρίσις (CRISIS) του Οικονομικού Συστήματος (ECONOMIC SYSTEM)  ανιχνεύεται στην έλλειψη ασφάλειας και εμπιστοσύνης στην ανθρώπινη κοινωνία (insecurity and distrust in society, σελ. 5). Στην όλη κρίση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος ο συγγραφέας οσφραίνεται και διαισθάνεται πνευματικές και υλικές αιτίες (spiritual and material reasons), με τις οποίες καταγίνεται στην έρευνά του (σελ. 5). Τί είναι η «Ethical Economy»; Αυτή ορίζεται ως μια πραγματική (pragmatic)  απάντηση στις προϊούσες αποτυχίες του δημοσίου πολιτικού συστήματος και κατεστημένου («public policy»), που καλείται – και οφείλει – να εξασφαλίσει οικουμενική ευημερία και ειρήνη. Να πώς το ορίζει ο συγγραφέας μας επιλέξει: «Ethical Economy is a pragmatic response to the ongoing failures of the public policy that secures prosperous life and spreads it beyond the borders» (σελ. 5-6).

Πλέον συγκεκριμένα, κάποιες αποφθεγματικές διατυπώσεις του. «I am advocate of ethic marketing economy». Περαιτέρω ˙ «I am of the opinion that prosperity cannot only be achieved through an economic system, but also with ethical behavior and attitudes. My criticism is that ethics are continually being excluded from economic life and that this is destabilizing the system. As a reaction I propose the idea of Ethical Economy» (Ηθική Οικονομία) (σελ. 12). Και αλλού ˙ «…we need a new program that accommodates economic value with the awareness of social value. In short, we need ethical economics…» (σελ. 12). Και αλλού ˙ «Not only the nice words, but also the nice works are important…Ethical Economy is a self-fulfilling phenomenon (φαινόμενον). The more successful we are, the more we have to help others…Ethical Economy enables social equality» (σελ. 13). Και αλλού ˙ «There is always an ideal market value within the prices; this makes the value added ethically more valuable, and with it we can increase the potential for acquiring new values. But this will be possible only if we can establish a valuable communication…» (σελ. 13-14).  Και αλλού ˙ «Ethical Economy is a marketing idea (σελ. 14). Και αλλού ˙ «…the customers and employees make strategic decisions. This leads me to the exploration of the need for an Ethical Economy…At this point we need to change our way of thinking.» (σελ. 16).

***
Κατά την ταπεινή μας άποψη, το έκτο μέρος του έργου «Welcome to Ethical Economy» (σελ. 137-154) είναι το κρίσιμο σημείο, η πεμπτουσία του μηνύματος του συγγραφέως μας. Παρ’ ότι η προφορική πρώτη δημοσία ανακοίνωση του θέματός του «Welcome to Ethical Economy» από κάποιους θεωρήθηκε «naive» (A few listeners have claimed that I was naive but I acted with good intentions, σελ. 14), εν τούτοις πιστεύουμε ότι ο συγγραφέας ψαύει και ανιχνεύει την όντως αλήθεια, το όντως όν της οικονομικής κρίσης με ένα δικό του απλό και σαφή τρόπο. Το Βιβλίο του – και του αξίζουν θερμά συγχαρητήρια που σκέφθηκε το προφορικό μήνυμά του να το κάμει και γραπτό, γιατί μόνο τα scripta manent – είναι ουσιώδης συμβολή στην όλη έρευνα της φιλοσοφίας της οικονομικής κρίσης στο παγκόσμιο σύστημα.

Ας επιμείνουμε όμως λίγο περισσότερο στο έκτο αυτό μέρος και ας υπογραμμίσουμε και εξάρουμε κάποιες πιο προωθημένες ιδέες του συγγραφέως.  Γράφει: «Welcome to Ethical Economy. I want to present you with my ideas, which will drive us to a marketing revolution. These are ideas on ethical marketing…Why do we need ethical marketing?…We need ethical marketing because it is economically necessary» (σελ. 137-138). Και αλλού ˙ «Ethical Economy is an economic program, which has an ethical character. This program is based on sharing of productivity. Whoever shares with the others will not only be a good person, but will also support the spreading of prosperity» (σελ. 139).  Και αλλού ˙ «Ethical Economy is composed of productive pieces. It is actually the main principle of our social system, which is based on the idea of social market economy» (σελ. 139).  Είναι ενδιαφέρουσες οι σκέψεις του συγγραφέως για την λεγόμενη «στρατηγική της σκέψης» (strategic thinking). Γράφει: «Strategic thinking has for years developed dominant stance of our society…It has primarily destroyed the productive power of the social market economy» (σελ. 141). «Ethical Economy opposes strategic thinking. It confronts greediness with ethical freedom. Ethical Economy will make continuous consumption possible and will keep our economy on its feet» (σελ. 143).

Και συνεχίζει επί του ιδίου ζητήματος ˙ «We need to present a solution to overcome strategic thinking. The account agreement should include the public policy as it is» (σελ. 146). Και η λύση στο πρόβλημα «strategic thinking» και «public policy»; Η λύση κείται στην «Ethical Economy». «To realize this we need an ethical course of action» (σελ. 146)… «it gives you the opportunity to exercise the good in the daily life». «Ethical Economy helps one to help oneself. The main rule for this is: The more successful we are the more we share… Ethical Economy provides social equality» (σελ. 148). Ο συγγραφέας μας κλείνει το «Ηθικής Οικονομίας Δοκίμιό» του με τρεις μηνυματικές παραγράφους-σκέψεις (σελ. 149-154). Τις ορίζει ως εξής: «Ethical marketing establishes a communication that contains value» ˙ «We have to struggle against egocentrism» ˙ και «We must get accustomed to ethical intelligence».  Από την πρώτη παράγραφο κρατούμε τις εξής σκέψεις-θέσεις του συγγραφέως ˙ «If we establish a communication, which only includes value, it will be functional. If communication is persuasive, marketing will be effective. Not just nice words, but the nice works are important» (σελ. 149).

Από την δεύτερη παράγραφο «We have to struggle against egocentrism» (σελ. 152-153) κρατούμε και σχολιάζουμε τα εξής: «But I am against egocentrism» (σελ. 152). Egocentrism, από την ελληνική λέξη-ρίζα εγωκεντρισμός. Σύνθετη λέξη: «Εγώ» και «Κεντρισμός». Κεντρισμός από την λέξη Κέντρον. Το «Εγώ» ως κέντρο των πάντων, είναι ο εγωκεντρισμός, υπό ηθική έννοια. Κατά τον συγγραφέα μας, οι Εγωκεντριστές «strive for their individual greediness without thinking for its social consequences» (σελ. 152). Από την Τρίτη, την ακροτελεύτια του Βιβλίου, παράγραφο (σελ. 153-154), με υπότιτλο «We must get accustomed to ethical intelligence» συγκρατούμε την διάκριση του συγγραφέως μας μεταξύ δυο ικανοτήτων του διανοουμένου ανθρώπου («human intelligence»). Αυτές διατυπώνονται με τρεις ορολογίες-κλειδιά ˙ «rational intelligence ruled by logic» ˙ και «emotional intelligence ruled by emotions and passions». Η μεν πρώτη ικανότητα εξυπηρετεί το «Εγώ», το πρόσωπο. Η δεύτερη το «Εμείς» και το σύνολο. Η λύση στο καίριο κοινωνικο-οικονομικό πρόβλημα («main socio-economic problem», σελ. 153) κείται στην συνεργία αμφοτέρων, με εργαλείο όμως αμφοτέρων των τάσεων την ηθική υπόσταση του λογικού και θυμικού του διανοουμένου ανθρώπου. Η προσέγγιση αυτή για τον συγγραφέα μας ορίζεται ως ethical intelligence, vis a vi της Ethical Economy.

Το γενικού του συμπέρασμα ˙ «Ethical Economy makes use of ethical intelligence» (σελ. 153). Πιστεύει ακράδαντα ότι η μελλοντική λύση στο μείζον πρόβλημα της παγκόσμιας κοινωνικο-οικονομικής κρίσης (crisis) κείται στην ανάκληση της ηθικής στην οικονομία, δηλ. στην προσφιλή του Ethical Economy. Καταλήγει ˙ «Ethical Economy is the future. I believe in this. My only wish is to see it. Of course our personal future is always indeterminate» (σελ. 154).

Καθηγητής Αθανάσιος Αγγελόπουλος, Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού, Θεσσαλονίκη.
Prof. Ath. Angelopoulos
Institute for National, Social and Religious Studies
Thessaloniki – Macedonia – Greece