Δράσεις Ι.Ε.Θ.Π. Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2016

Δράσεις Ι.Ε.Θ.Π.

Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2016

Α’

1. Συγκρότηση νέου Δ.Σ. 2016-2019
   • Καθηγητής ΑΠΘ Αθ. Καραθανάσης, Πρόεδρος
   • Επ. Καθηγητής Γρ. Λιάντας, Αντιπρόεδρος
   • Δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος Ι.Ε.Θ.Π. Γ. Καλαιτζής, Γ. Γραμματέας
   • Οικονομολόγος Άγγελος Αγγελάκης, Ταμίας
   • Καθηγητής Μιχ. Φαργκάνης, Μέλος

 

2. Δ/ντικές θέσεις

• Διευθύνων Σύμβουλος επικοινωνίας, πόρων και προβολής σκοπών Ι.Ε.Θ.Π. Αθ. Αγγελόπουλος, Καθηγητής Παν/μίου, τ. Πρόεδρος Ι.Ε.Θ.Π.
• Δ/ντής Ι.Ε.Θ.Π. Δημ. Κουτρούλας, Ιστορικός
• Καλλιτεχνικός Δ/ντής Ι.Ε.Θ.Π., Ηλίας Μογλενίδης, Επ. Συνεργάτης Βιβλιοθήκης Ι.Ε.Θ.Π., Μουσικολόγος

 

 

3. Επιστημονικό – Διοικητικό Προσωπικό

• Βιβλιοθήκη. Δ/ντής Γρ. Λιάντας, Επ. Συνεργάτες Ηλ. Μογλενίδης, Χρήστος Κονοπίδης, Ιω. Θεοδωρίδης Δρ. Θ.
• Site Ιδρύματος. Συντονιστής Άρης Μαλλιάρας, μέλος Ι.Ε.Θ.Π. Συνεργάτες φοιτητές  Νικόλας Παπαδόπουλος, Νικόλαος Αθανασιάδης
• Γραμματεία. Θεοδώρα Γερολιόλιου, φοιτήτρια

 

4. Νέο Τακτικό Μέλος: Ξανθή Δουμπουλάκη, Ιστορικός-Αρχαιολόγος. Επιστημονικός Ξεναγός των Αποστολών Ιδρύματος.

 Β’

1. Κυριακή 4 Σεπτ. 2016. Συνάντηση – Συνεργασία Σεβ. Μητροπολιτών Νεαπόλεως κ Σταυρουπόλεως Βαρνάβα, Ζιμπάμπουε Σεραφείμ και Καθηγητού Αθ. Αγγελόπουλου στον Ι. Ναό Αγ. Γεωργίου Νεαπόλεως

 

2.  Στις 8 Σεπτ. Αντιπροσωπεία του Ιδρύματος στην πανήγυρι του Γενεσίου Υπεραγίας Θεοτόκου στην ιστορική Ι. Μονή Εικοσιφοίνισσας με την παρουσία Σεβ. Μητροπολίτου Δράμας Παύλου και πλήθους προσκυνητών. Κατά το αρχαίο έθιμο, Καβαλάρηδες νέοι των γύρω χωριών τιμούν μοναδικά την θαυματουργή εικόνα ως παραστάτες. Το Ίδρυμα τίμησε με πλακέτα τον Μητροπολίτη για το τελευταίο αξιόλογο συγγραφικό έργο του για την Ιστορία της Ι. Μονής Αγ. Γεωργίου Χουτουρά Χαλδίας Πόντου˙ για την Σίμικλη της Χαλδίας και για τα προσκυνητάρια και τις Ακολουθίες της Εικοσιφοίνισσας.

 

3.  Η απώλεια Αναστασίου Μπίλλη, Επ. Προέδρου του Ιδρύματος, μεγάλου εθνικού και κοινωνικού ευεργέτη της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας. Η Κηδεία του στις 12 Σεπτ. Ακολουθεί ο επικήδειος και επιμνημόσυνος λόγος εκ μέρους του Ιδρύματος και του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ανθίμου του Καθηγητή Αθ. Αγγελόπουλου.

 

Αθαν. Αγ. Αγγελοπούλου

Επικήδειος Λόγος Βραχύς

Ενώπιον του σκηνώματος Αναστασίου-Τάσου Μπίλλη

Στην νεκρόσημη Ακολουθία στον Γρηγόριο Παλαμά

Δευτέρα 12 Σεπτ., ώρα 3 μ.μ.

  Εκ μέρους Του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Ανθίμου βρίσκομαι ενώπιον του Αναστασίου-Τάσου Μπίλλη˙  πρώτον για να μεταφέρω τις θερμότατες συλλυπητήριες ευχές και προσρήσεις του στην γλυκυθυμητάτη Ιουλία Μπίλλη, την σύζυγο της ζωής του, που τώρα τον συμπαραστέκεται και τον συντροφεύει, και δεύτερον να πώ τα προσήκοντα με αντικειμενική αλήθεια δια βραχέων τώρα και εκτενέστερα εν καιρώ γραπτώς

   Ο Ενώπιόν μας Αναστάσιος-Τάσος Μπίλλης υπήρξε, είναι και θα παραμείνει πρότυπο ανθρώπου˙ α) εις το ζειν˙ β) εις το επιχειρείν˙ και γ) εις το ευεργετείν.

(1) Στο ζείν. Υπήρξε και προβαλλει πρότυπο συζυγίας και συντροφίας εις απόλυτο σεβασμό των όρων του έγγαμου βίου του. Δεν είναι υπερβολή να πώ, και να εκφράσω έτσι και την σύμφωνη γνώμη του πυκνού εκλεκτού ακροατηρίου του που τον περιβάλλει την Ιερή τούτη ώρα με συγκίνηση και στοργή, ότι η συμβίωση των δύο καταξίωσε τον θεσμό του γάμου ως Μέγα Μυστήριο. Αυτό ο Απ. Παύλος, ιδρυτής της Εκκλησίας Θεσσαλονίκης, ταυτίζει προς τον Χριστό και την Εκκλησία. Κεφαλή ο Χριστός, Σώμα του η Εκκλησία. Έτσι και εδώ. Κεφαλή ο Αναστάσιος-Τάσος Μπίλλης, Σώμα του η Ιουλία Μπίλλη. Όσοι τους γνωρίσαμε και ζήσαμε χρόνους πολλούς, αυτήν την αλήθεια ενώπιον των δύο καταθέτουμε. Το γεγονός συνιστά και ένα σύγχρονο μήνυμα. Γιατί σήμερα βάλλεται μεθοδευμένα ο Ιερός Θεσμός του γάμου με τα νομοθετήματα και σύμφωνα πάσης φύσεως συμβιώσεως. Που αυτά, αντί να συνέχουν τον κοινωνικό ιστό, τον χαλαρώνουν και τον καθιστούν διάτρητο, για να είμαστε μάρτυρες κοινωνικών δραμάτων.

(2) Στο επιχειρείν. Πρότυπο του επιχειρείν ο Αναστάσιος-Τάσος Μπίλλης. Άριστος απόφοιτος του Τμήματος Χημείας της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Α.Π.Θ. πρωτοτύπησε στο Κλάδο της χημικής βιοτεχνίας και βιομηχανίας σ’ όλη την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Προήγαγε τον Κλάδο αυτό με εργατικότητα ανύστακτη, με μεθοδικότητα, με περίνοια, περίσκεψη και πρόβλεψη, με εντιμότητα, μακριά από λαμογιές, και τελικά με μοναδική αποτελεσματικότητα. Ο Κόσμος του επιχειρείν έχει ίδια γνώση του γεγονότος αυτού. Χάραξε νέους δρόμους και εισηγήθηκε νέους τρόπους και νέα ήθη στο Κλάδο αυτό. Ένεκα όλων αυτών, ήταν αξιοσέβαστος και ευφήμως αποδεκτός στον όλο Κόσμο του επιχειρείν, με κέντρο δράσεως την Θεσσαλονίκη.

 (3) Στο ευεργετείν. Τον έντιμο ιδρώτα του καθαρού και φωτεινού προσώπου του, τα υλικά αποθέματα που διέθετε, δεν τα σκόρπισε τήδε κακείσε ανερμάτιστα για την προσωπική του ευχαρίστηση, που και αυτό ήταν δικαίωμά του. Αλλά, όπως σχεδίαζε και μεθοδευμένα πάντοτε και μελετημένα το επιχειρείν, τα αποθέματα της ζωής του διέθετε στο ευεργετείν του εθνικού και κοινωνικού συνόλου αλλά και των ανθρώπων. Είναι και προβάλλει ο ενώπιόν μας Αναστάσιος-Τάσος Μπίλλης ως ο, των ημερών μας, ισχυρός κρίκος στην ιστορική αλυσίδα του Ευεργετισμού υπερ του Ελληνορθόδοξου Έθνους και Γένους μας. Στον Τομέα αυτό ακλόνητος συνεργός και συμπαραστάτης πρακτικός είναι η σύζυγος του Ιουλία Μπίλλη.

   Πλήν όμως στο ευεργετείν υπήρξε τα μάλιστα προσεκτικός για να είναι όχι απλά αρεστός και ευχάριστος συγκυριακά αλλά κύρια ωφέλιμος στο κοινωνικό σύνολο και στα πρόσωπα. Τέσσερεις είναι οι Τομείς του ευεργετείν του Αναστάσιου-Τάσου Μπίλλη. α) Υπήρξε και είναι και θα παραμείνει ευεργέτης του Έθνους και ειδικότερα της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης με ιδρύματα και δράσεις αρχών και αξιών και όχι καιροσκοπισμού˙ β) Στυλοβάτης του κοινωνικού είναι και γίγνεσθαι της Θεσσαλονίκης. Τα έργα του, αθάνατα, είναι εις θαλπωρή και περιποίηση του συνανθρώπου από της νηπιακής ως και της προχωρημένης ηλικίας˙  γ) Συνοδοιπόρος, <<σταθερώ ποδί>>, στις επωφελείς κοινωνικές, φιλανθρωπικές και ιστορικές θεσμικές Συσσωματώσεις. Σύλλογοι, Σωματεία, Οργανώσεις, Ιδρύματα-ένα από αυτά και το Ι.Ε.Θ.Π. του οποίου είναι Επίτιμος Πρόεδρος- έτυχαν της απλόχερης συνδρομής και χορηγίας του ζεύγους Αναστασίου και Ιουλίας Μπίλλη˙ και δ) Υπόδειγμα φιλανθρώπου σε πρόσωπα –πάμπολλα- που ήσαν υπο την προσωπική του προστασία, αθόρυβα τόσο ώστε δεν γνώριζε η αριστερά του τι εποίει η δεξιά του.  Έβλεπε κάθε άξιο συνάνθρωπο του ως ένα Ίδρυμα. Ήλθε, λοιπόν, στον κόσμο αυτό, διήλθε ανά τας οδούς και ρίμας του, και απήλθε ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ.

 

Αυτές είναι, σεβαστό ακροατήριο, κάποιες σελίδες  του βιβλίου ζωής και αιωνίας παρουσίας του.Για το τρίπτυχο αυτό πρότυπο ζωής του δεν αξιζει απλά ένα εγκάρδιο <<Αιωνία Σου η Μνήμη>> αλλά ένα εσώψυχο <<Αιωνία Σου η παρουσία>>.

Αθανάσιος Αγγελόπουλος

***

Επιμνημόσυνος Λόγος

Αναστασίου – Τάσου Μπίλλη

8 Οκτωβρίου 2016, Σάββατο εις τον Ι. Ν. Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά

Σεβαστοί Πατέρες, σεβαστό και εκλεκτό Ακροατήριο

«Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος…ετοίμη η καρδία αυτού ελπίζειν επί Κύριον. Εστήρικται η καρδία αυτού…Εσκόρπισεν, έδωκε τοις πένησιν, η δικαιοσύνη αυτού μένει εις τον αιώνα  του αιώνος ˙ το πρόσωπον αυτού υψωθήσεται εν Δόξη».Ο Ψαλμός αυτός, ποίημα άφθαστης λογοτεχνίας του Βασιλέως Δαυίδ, προσιδιάζει στην περίπτωσή μας. Στον επικήδειο Λόγο μας για τον Αναστάσιο – Τάσο Μπίλλη επικεντρωθήκαμε στο τρίπτυχο προτύπου προσώπου του Μπίλλη ˙ εις το ζην, εις το επιχειρείν και εις το ευεργετείν.Ειδικώτερα για το ευεργετείν είπαμε τότε τα εξής: «Τον έντιμο ιδρώτα του καθαρού και φωτεινού προσώπου του, τα υλικά αποθέματα που διέθετε, δεν τα εσκόρπισε τήδε κακείσε ανερμάτιστα για την προσωπική του μόνο ευχαρίστηση. Όπως σχεδίαζε μεθοδευμένα και μελετημένα το επιχειρείν, έτσι τα αποθέματα της ζωής του διέθετε στο ευεργετείν του εθνικού και κοινωνικού Βίου, αλλά και των συνανθρώπων του. Είναι και προβάλλει ο ενώπιόν μας Αναστάσιος – Τάσος Μπίλλης ως ο, των ημερών μας, ισχυρός κρίκος στην ιστορική αλυσίδα του Ευεργετισμού υπέρ του Ελληνορθοδόξου Έθνους και Γένους μας. Στον Τομέα αυτό ακλόνητος συνεργός και συμπαραστάτης πρακτικός είναι η σύζυγός του Ιουλία Μπίλλη. Πλην όμως στο ευεργετείν υπήρξε τα μάλιστα προσεκτικός, για να είναι όχι απλά αρεστός και ευχάριστος συγκυριακά, αλλά κύρια ωφέλιμος στο κοινωνικό σύνολο και στα πρόσωπα. Τέσσερεις είναι οι Τομείς του ευεργετείν του Αναστασίου – Τάσου Μπίλλη: α) Υπήρξε, είναι και θα παραμείνει ευεργέτης του Έθνους και ειδικώτερα της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης, με ιδρύματα και δράσεις αρχών και αξιών και όχι καιροσκοπισμού ˙ β) Στυλοβάτης του κοινωνικού είναι και γίγνεσθαι της Θεσσαλονίκης. Τα έργα του, αθάνατα, είναι εις θαλπωρή και περιποίηση του συνανθρώπου από της νηπιακής ως και της προχωρημένης ηλικίας ˙ γ) Συνοδοιπόρος, «σταθερώ ποδί», στις επωφελείς κοινωνικές, φιλανθρωπικές και ιστορικές θεσμικές Συσσωματώσεις. Σύλλογοι, Σωματεία, Οργανώσεις, Ιδρύματα έτυχαν της απλόχερης συνδρομής και χορηγίας του ζεύγους Αναστασίου και Ιουλίας Μπίλλη ˙ και δ) Υπόδειγμα φιλανθρώπου ανθρώπου σε πρόσωπα – πάμπολλα – που ήσαν υπό την προσωπική του προστασία, αθόρυβα τόσο ώστε δεν γνώριζε η αριστερά του τι εποίει η δεξιά του. Έβλεπε κάθε άξιο συνάνθρωπό του ως ένα Ίδρυμα. Ήλθε, λοιπόν, στον κόσμο αυτό, διήλθε ανά τας οδούς και ρίμας του και απήλθε ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ.Να, γιατί, σεβαστό ακροατήριο, προσιδιάζει εδώ το Ψαλμικό ποιητικό χωρίο «εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος…». Όμως, σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχεί – οφείλει να αντιστοιχεί – ένας Ψαλμός ένα ποίημα. Ποιος, εν προκειμένω, είναι ο Ψαλμός, που συνέθεσε, κατά τον Προφητάνακτα Δαυίδ, το ζεύγος Μπίλλη. Στεκόμαστε στην σελ. 81 του Βιβλίου Απομνημονευμάτων, με τίτλο «Αναστάσιος Μπίλλης – Ιουλία Μπίλλη. Μια ζωή μαζί στον δρόμο της κοινωνικής προσφοράς και της ευεργεσίας, Θεσσαλονίκη 2011». Καθώς φυλλομετρούσα σιγά-σιγά και προσεκτικά το βιβλίο αυτό της ζωής τους, στάθηκα στην σελίδα 81. Εδώ βλέπει ο αναγνώστης τον Ψαλμό τους, την Ψαλμωδία τους, το ποίημά τους. Γράφεται επιλέξει στην σελ. 81:

«Η συνολική προσφορά του ζεύγους Αναστασίου και Ιουλίας Μπίλλη στηρίζεται στις εξής Αρχές:

1. Πίστη στην Ελλάδα και στα εθνικά μας ιδεώδη, στην ιστορία και στις παραδόσεις μας και μεγάλη αγάπη στην Μακεδονία και στη Θεσσαλονίκη μας.
2. Σεβασμός σε ορισμένες αξίες, όπως ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια, η απλότητα, η σεμνότητα και πάνω απ’ όλα η αγάπη.
3. Αναγνώριση των πολύτιμων στοιχείων, που κρύβει η ατσαλένια ψυχή του Λαού μας.
4. Βαθειά εκτίμηση στην αξία και στην σημασία της εργασίας, που είναι πηγή αληθινής ευτυχίας.
5. Θεώρηση του χρήματος όχι ως αυτοσκοπού, αλλά ως μέσου, που μπορεί να το χρησιμοποιήσεις και για κοινωνικούς και δημιουργικούς σκοπούς.
6. Ψυχική αγαλλίαση από τα συναισθήματα που νιώθεις από την κοινωνική προσφορά. Και
7. Ανάδειξη του θεσμού του γάμου σε απόλυτη ένωση δύο ανθρώπων, με κοινότητα σκέψεων και δράσεων.»

Αυτή είναι η καταξίωση του ψαλμικού ποιήματος:

«Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος…ετοίμη η καρδία αυτού ελπίζειν επί Κύριον. Εστήρικται η καρδία αυτού…Εσκόρπισεν, έδωκε τοις πένησιν, η δικαιοσύνη αυτού μένει εις τον αιώνα του αιώνος ˙ το πρόσωπον αυτού υψωθήσεται εν Δόξη».

Αιωνία Σου η μνήμη και η παρουσία Σου Αναστάσιε – Τάσο ΜΠΙΛΛΗ.

Αθανάσιος Αγγελόπουλος

 

4.  Στις 28 Σεπτ. 2016 στην βιβλιοπαρουσίαση εκδόσεων του Εκδοτικού οίκου <<Εκδόσεις Κυριακίδη>> στην Αίθουσα Τελετών της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, κατά την συνημμένη πρόσκληση.

 

5.Στις 5 Οκτωβρίου στην εκδήλωση της <<Ελληνικής Επιτροπής για την επιστροφή των γλυπτών της Ακρόπολης-ΕΕΕΓΑ>>. Κύριος πειστικός ομιλητής ο Πρόεδρος Ευ. Φυλακτός, Μέλος του Ιδρύματος. Αίθουσα τελετών Παν/μίου Μακεδονίας.

 

6. Στις 13 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης η πρώτη επίσημη παρουσίαση του πολύ ωραίου και μηνυματικού τόμου <<Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης. Το κτήριο και η αποκατάστασή του>>. Το Ίδρυμα εκπροσωπήθηκε από μέλη του και εξέφρασε τα επάξια συγχαρητήριά του προς τον Σεβ. Μητροπολίτη Προύσης Ελπιδοφόρο,Ηγούμενο και Σχολάρχη  της Ι. Μονής της Σχολής.

Από το εξώφυλλο. Λεπτομέρεια.

 

7.  Στις 18 Οκτ. ο Δ/νων Σύμβουλος του Ιδρύματος Καθηγητής Παν/μίου Αθ. Αγγελόπουλος, παρόν στην πανηγυρική συνεδρία  στην επίσημη Αίθουσα τελετών του Παν/μίου Αθηνών του Διεθνούς Συνεδρίου <<5⁰ Διεπιστημονικό Συνέδριο 18-20 Οκτωβρίου 2016>>. Στο Προεδρείο ο Πρόεδρος του Φιλολογικού Συλλόγου <<ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ>> Εμ. Μικρογιαννάκης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο ΕΚΠΑ. Ο ίδιος ανέλυσε στο Συνέδριο το πολύ επίκαιρο θέμα <<Είναι ο Αριστοτέλης για τον Μαρξ στήριγμα ή ανατροπή;>>. Ομιλία προσκεκλημένη.

8.Στις 18 Οκτ. ακρόαση και συνεργασία με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο Β’ του Καθηγητή Αθ. Αγγελόπουλου. Θέμα συνεργασίας το συνημμένο Σχεδίασμα Επιστημονικής Ημερίδος για την Θρησκευτική κατάσταση στη Μ. Ανατολή και στη Β. Αφρική, υπό την αιγίδα του Σεβ. Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβα και την ευλογία του Μακαριώτατου.

     ΗΜΕΡΙΔΑ

 

Θέμα : Η Χριστιανική Συρία, Αίγυπτος και Κυρηναϊκή (Λιβύη) του 4^ου και 5^ου μ.Χ. αι. και του σήμερα. Οι ευθύνες της Χριστιανικής Ελλάδος – Ευρωπαϊκής Ενώσεως.

Με την Ευλογία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ Β’

Υπό την Αιγίδα του Σεβ. Μητροπολίτου Νεαπόλεως & Σταυρουπόλεως ΒΑΡΝΑΒΑ

Συνεργασία : • Κωνσταντίνος Χρυσόγονος, Καθηγητής Α.Π.Θ., Ευρωβουλευτής

• Κοσμήτωρ Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. Μιλτ. Κωνσταντίνου
• Καθηγητής Κωνσταντίνος Χρήστου, Πρόεδρος Τμήματος  Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ.
• Καθηγητής Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης, Πρόεδρος Φιλολογικού

Συλλόγου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ

• Καθηγητής Αθανάσιος Καραθανάσης, Πρόεδρος Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και Ι.Ε.Θ.Π.
• Εστία Πιερίδων Μουσών Κατερίνης
• Μάκης Κουρής, Εφ. ΤΟ ΠΑΡΟΝ
• Δημήτριος Πιπερίδης, TV PONTOS
• Δέσποινα Κυριακίδη, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ
• Σταύρος Πανουσόπουλος, Πρόεδρος Κέντρου Οικουμενικός Ελληνισμός
• Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού – Καριπείου  Μελάθρου  Θεσ/νίκης ( Συντονιστής )

 

 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Ώρες 10 έως 13 π.μ., της 10 Ιουνίου 2017, παραμονής εορτής του Αποστόλου Βαρνάβα

Α.  Προσφωνήσεις – Μηνύματα

 

Β.  Συνεδρία  α΄:  Η χριστιανική Συρία, Αίγυπτος και Κυρηναϊκή (Λιβύη) του

                                4^ου και 5^ου μ.Χ. αιώνος

 

Πρόεδρος : Γρηγόριος Λιάντας, Επ. Καθηγητής ΑΕΑΘ

 

1. Βασ. Κουκουσάς, Καθηγητής Εκκλ. Ιστορίας του ΑΠΘ,

Εκκλησιαστικός Χάρτης της καθ’ ημάς Ανατολής, στον 4^ο

και 5^ο μ.Χ. αιώνα, 15΄

 

2. Παν. Τζουμέρκας, Επ. Καθηγητής Εκκλ. Ιστορίας ΑΕΑΘ,

Η Εκκλησία Αντιοχείας και Αλεξανδρείας, στον 4^ο και 5^ο μ.Χ. αιώνα, 15΄

 

3. Ιω. Θεοδωρίδης, Δρ.  Καν. Δικαίου, Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος και η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, (325 μ.Χ.)  15΄

 

4. Νικ. Γραίκος, Δρ. Χριστιανικής Τέχνης, Η Χριστιανική Τέχνη στη Συρία, 15’

 

 

Ανάπαυλα  11 – 11.30 π.μ.

 

 

Γ.  Συνεδρία  β΄:  Χριστιανική Συρία, Αίγυπτος και Λιβύη του σήμερα

Πρόεδρος : Βασίλειος Κουκουσάς, Καθηγητής Α.Π.Θ.

 

1. Αθηνά Κουρή, Διεθνολόγος, Γεωπολιτική και γεωθρησκευτική κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή και στην Β. Αφρική σήμερα,15΄
2. Σεβ. Μητροπολίτης Τριπόλεως Λιβύης Θεοφύλακτος, Το δράμα της επαρχίας μου και η μέριμνα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, 15’
3. Θεοφ. Επίσκοπος Σαφίτα Δημήτριος, Η σημερινή κατάσταση στο Πατριαρχείο Αντιοχείας στη Συρία, 15’
4. Αθαν. Αγγελόπουλος, Καθηγητής Παν/μίου, Οι διωγμοί των Χριστιανών στην καθ΄ ημάς Ανατολή σήμερα, 15’

Δ.  Συζήτηση επί των Ανακοινώσεων και Εξαγωγή Συμπερασμάτων ( Συντονίζει  ο Γεν. Δ/ντής Ι.Ε.Θ.Π., Δρ. Εκκλ. Ιστορίας, Μιχ. Φαργκάνης )

Ε.  Επίσημη πρώτη παρουσίαση του Τόμου «Ο Κόσμος της Ορθοδοξίας στην Χερσόνησο του Αίμου», τομ. Β΄, εις τιμή του Σεβ. Μητροπολίτου Νεαπόλεως & Σταυρουπόλεως ΒΑΡΝΑΒΑ

Πέρας, ώρα 13μ.

 

Γραμματεία :   Θεοδώρα Γερολιόλιου, Ηλίας Μογλενίδης, Άρης Μαλλιάρας, Χρ. Κονοπίδης, Νικόλας Παπαδόπουλος, Νικόλας Αθανασιάδης, Θεόδωρος Τζέμης, Δημ. Κουτρούλας

 

Πληροφορίες: Ηλίας Μογλενίδης ( κιν. 6945223117 ), Θεοδώρα Γερολιόλιου ( κιν. 6945785402),

Αθ. Αγγελόπουλος ( κιν. 6977333718 )

 

9.  Αποστολή στην Ιταλία, 24-31 Οκτ. 2016, Βενετία – Μιλάνο.

α) Βενετία. Του Αγ. Δημητρίου στην Θ. Λειτουργία του Αγ. Γεωργίου των Ελλήνων, χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολίτου Ιταλίας και Μελίτης κ. Γενναδίου και ιερουργούντος του Πρωτοσυγκέλλου π. Ευαγγέλου Υφαντίδη, Δρ. Θ. του ΑΠΘ.

β) Βενετία. Στις πινακοθήκες της Ακαδημίας Βενετίας, της περιόδου Αναγεννήσεως.

γ) Βενετία. Στον Αγίο Μάρκο. Ειδική επίσκεψη στην Palma d’oro, στην Νικοποιό Παναγία και στο ψηφιδωτό του ναού στην πρώτη μορφή.

Β ε ν ε τ ί α     26 – 10 – 2016

 Περιγραφή Ξανθής Δουμπουλάκη. 

       Η επίσκεψή μας στη Βενετία άρχισε με τον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων.  Ένα θαυμάσιο Αναγεννησιακό κτίσμα του 16^ου αιώνα κτισμένο μετά απο τις άοκνες προσπάθειες της Αδελφότητας των Ελλήνων της Βενετίας και με τον φόρο που επιβλήθηκε σ΄΄ολα τα πλοία που ερχόταν από τις ορθόδοξες περιοχες. Σήμερα είναι το κέντρο της Ορθοδοξίας της πόλης, μαζί με το παράπλευρο Μουσείο Βυζαντινής Zωγραφικής και το κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών.

Εσωτερικά διακοσμήθηκε υπό την επίβλεψη του Τιντορέττο. Δείγματα της τέχνης του άφησε εδώ ο Μιχαήλ Δαμασκηνός ( στο τέμπλο ) καθώς και ο Εμμανουήλ Τζάνες.

Μαρμάρινη πλάκα στο εσωτερικό αναφέρει την αφιέρωση του ναού στο Χριστό και τον Άγιο Γεώργιο, από τους Έλληνες  « τους αεί καταίροντας ενετίαζε των Ελλήνων».

Στη συνέχεια στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου περιηγηθήκαμε  τα μνημεία. Με ιδιαίτερη προσοχή σταματήσαμε στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη, ικανό μέρος της οποίας αποτελεί η βιβλιοθήκη  του  Έλληνα λογίου Βησαρίωνα.

Στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου εκτιμήσαμε την προσφορα του Βυζαντινού πολιτισμού σ΄αυτόν της Βενετίας θαυμάζοντας τα εξής βυζαντινά καλλιτεχνήματα:

α).  Τα τέσσερα άλογα πάνω από την κύρια είσοδο του ναού. Έργο Ελληνικής ή Ρωμαϊκής τορευτικής Τέχνης ( άγνωστο ), που μεταφέρθηκαν μετά από βίαιη σύληση του ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους το 1204.

   β).  Κομμάτια Βυζαντινής γλυπτικής π.χ. πέτρινα, καφασωτα, υπέρθυρα ανάγλυφα, tondi με τους Ευαγγελιστές, φερμένα όλα από την Κωνσταντινούπολη και προσαρμοσμένα στη διακόσμηση της πρώτης αριστερής πύλης του ναού, ( πύλη του Αγίου Αλυπίου ). Το ψηφιδωτό πάνω από την πύλη αντέγραφε ενδυματολογικά το Βυζαντινό Αυλικό πρωτόκολλο.

γ). Την περίφημη Palma d’ oro.

Αριστούργημα χρυσοχοΐας και ενθετικής τέχνης του 10^ου αιώνα, του Βυζαντίου που εικονίζει μεταξύ άλλων και τον αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνό και την αυτοκράτειρα Ειρήνη.

δ).  Την Παναγία την Νικοποιό. Φορητή εικόνα του 8^ου αιώνα. Μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη to 1204. Προέρχεται από το γυναικείο μοναστήρι του Παντοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Εικονίζεται η Παναγία κατ’ ενώπιον με τον Χριστό σε «ασπίδα» εμπρός της.

Κατά την επίσκεψή μας στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βενετίας « Ακαδημία» σταθήκαμε με θαυμασμό μπροστά σε έργα θρησκευτικής, κυρίως, αλλά και κοσμικής θεματολογίας της Αναγέννησης.

Είδαμε και μελετήσαμε αναλυτικά:

1. Το αριστούργημα του Τισιανού « Τα εισόδια της Θεοτόκου». Συμπυκνώνει τις κατακτήσεις της Αναγέννησης αλλά και το Βυζαντινό παρελθόν της Βενετσιάνικης Τέχνης. Ένα έργο γεμάτο θρησκευτική συγκίνηση, φως και υπέρβαση του χρόνου και των γήινων παθών.
2. Το ατέλειωτο και τελευταίο έργο του Τισιανού Pieta που εκθέτει με μαεστρία και πλούσιο συμβολισμό όλη την πορεία της Χριστιανικής θρησκείας μέσα στο χρόνο.
3. Τη « Θύελλα» του Τζορτζιόνε. Ο ζωγράφος εδώ συμπυκνώνει το σύμπαν, εικονίζοντας σε κοσμική αρμονία φύση και άνθρωπο. Όλο το μεγαλείο της δημιουργίας, έτσι όπως ανοίγεται μπροστά στα μάτια μας στο φως μιας αστραπής. Το φως, ως καθολική αρχή, αναδεικνύει τα πάντα και τα φωτίζει.

 

4. « Το θαύμα του σκλάβου » του Τιντορέττο.

Ο  Μανιερισμός στην αποθέωσή του, με αφορμή το θέμα της απελευθέρωσης ενός σκλάβου από το μαρτύριό του, χάρις στην επέμβάση του Αγίου Μάρκου εξ ουρανού. Διαγνώσαμε θρησκευτική συγκίνηση, μυστικιστικό πάθος,δραματικότητα, εσωτερικότητα.

5. « Γεύμα στου Λεβή» του Βερονέζε.

Το γνωστό βιβλικό θέμα που έχει γίνει σχεδόν κοσμικό και αποδίδει με χρώμα, φως και μορφικό πλούτο τη χαρά, τη μακαριότητα, τον πλούτο, την ευτυχία, στα πλαίσια της Βενετσιάνικης ευμάρειας του 16^ου αιώνα.

Ανάλυση των παραπάνω 

Αγ. Μάρκος

Αγ. Μάρκος. Πύλη του Αγ. Αλυπίου. Μετακομιδή των λειψάνων του Αγ. Μάρκου.

 

 

Αγ. Μάρκος. Πύλη του Αγ. Αλυπίου. Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη κάτω από το ψηφιδωτό.

 

Τα άλογα της ΄Πύλης του Αγ. Μάρκου.

Αγ. Μάρκος. Η Πάλα ντόρο. (Palad’oro)

Πάλα ντ’όρο. Η Αυτοκράτειρα Ειρήνη του Βυζαντίου.

Αγ. Μάρκος. »Παναγία η Νικοποιός»

Τισιανός: <<Τα Εισόδια της Παναγίας>>

Τισιανός: <<Pieta>>

Τζορτζιόνε: <<Η Θύελλα>>

Τιντορέττο: <<Η Διάσωση του σκλάβου>>

 

 

Βερονέζε: <<Γεύμα στου Λευή>>

 

 

Μιλάνο

 

28 Οκτ. 2016. Επισκέψεις:

1.Στην Σκάλα του Μιλάνου, στο ξακουστό Θέατρο και στο Μουσείο του. Το πορτραίτο της Μαρίας Κάλλας.

2.Στο ανακτορικό συγκρότημα που υπεγράφη το έδικτο (Διάταγμα) Μεδιολάνων 313 μ.Χ.

3.Στον Καθεδρικό Ι. Ναό του Αγ. Αμβροσίου

4. Στην Πινακοθήκη του Παν/μίου Brera Μιλάνου.

Πιέρρο Ντέλα Φραντσέσκα: <<Η Παναγία με αγγέλους, αγίους και τον Φεντερίκο Ντα Μοντεφέλτρο.>> (Brera)

Αντρέα Μαντίνια <<Ο Νεκρός Χριστός>> (Brera)

Ραφαήλ <<H Μνηστεία της Παναγίας>> (Brera)

Καραβάτζιο <<Δείπνο στους Εμμαούς>>(Brera)

5.Στην Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη

                        α. Εσπερίδα σε αίθουσα της ιστορικής βιβλιοθήκης, κατά το συνημμένο εδώ πρόγραμμα.

                        (1) Ομιλία Ξανθής Δουμπουλάκη

                              Ξανθή  Δουμπουλάκη – Πετρέλη

                                 Ιστορικός  – Αρχαιολόγος

                                         Μέλος  Ι.Ε.Π.Θ.

                     Θέμα:   << Το Διάταγμα των Μεδιολάνων >>

Παρασκευή 28-10-2016

Τιμή μου να βρίσκομαι μπροστά σας, σ’ αυτήν τη θέση!

Μου ανατέθηκε να σας μιλήσω για το « Διάταγμα των Μεδιολάνων» , ένα θέμα που άπτεται άμεσα αυτού του τόπου, αλλά κυρίως , σφράγισε τη Χριστιανοσύνη και τη δόμηση όλου αυτού του οικοδομήματος που λέγεται Δυτικός Πολιτισμός.

Όμως η ιστορική αξία του είναι μεγάλη όχι μόνον γι’ αυτό, αλλά γιατί, όταν το ποσεγγίζουμε με επιστημονική σοβαρότητα και το μελετάμε με εμβρίθεια, διευρύνεται και βαθαίνει η Ευρωπαΐκή μας συνείδηση και ο ανθρωπισμός μας.

Θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα απόσπασμα από το ίδιο το κείμενο του Διατάγματος μεταφερμένο στην κοινή Νεοελληνική, για να έχετε άμεση εμπειρία και του περιεχομένου του και του ύφους του λόγου του. Έτσι θα διαπιστώσετε και μόνοι σας, πριν προχωρήσω, την πολιτική οξυδέρκεια αλλά και τη λιτότητα, αμεσότητα, και δύναμη που το διακρίνουν.

<< Εδώ και πολύν καιρό, έχοντας αποφασίσει ότι δεν πρέπει να απορρίπτεται η ελευθερία της θρησκείας και πως πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στη βούληση του καθενός να υπηρετεί τα θεία πραγματα σύμφωνα με την προαίρεσή του, παραγγείλαμε στους χριστιανούς να φυλάνε την πίστη της θρησκείας τους ….      Όταν εγώ, ο Αύγουστος Κωνσταντίνος, κι εγώ, ο Αύγουστος Λικίνιος, με καλούς οιωνούς ήρθαμε κοντά στα Μεδιολάνα και συζητήσαμε όλα όσα αφορούν την ωφέλεια του δημοσίου, ανάμεσα στα άλλα μέτρα που κρίναμε ότι θα είναι επωφελή σ’ όλους από πολλές απόψεις, αποφασίσαμε κατά πρώτο και κύριο λόγο να διατάξουμε να εξασφαλιστεί η τιμή και ο σεβασμός προς το Θείο, δηλαδή να δώσουμε και στους χριστιανούς και σ’ όλους την ελευθερία να ακολουθήσουν όποια θρησκεία θέλουν, έτσι ώστε, όποια κι αν είναι η θεότητα και η ουράνια δύναμη, να μπορέσει να είναι ευμενής και σε μας τους ίδιους και στους υπηκόους μας….. Ήταν λοιπόν φυσικό να θεωρήσουμε καλό να εκδώσουμε αυτή τη διαταγή, για να αφαιρεθούν εντελώς οι όροι που υπήρχαν σε προηγούμενα έγγραφα σχετικά με τους χριστιανούς, όροι οι οποίοι ήταν σκληροί και ξένοι στην πραότητά μας.

     Τώρα ελεύθερα και απλά μπορεί καθένας από εκείνους που πρεσβέυουν τη θρησκεία των χριστιανών να τη διατηρεί χωρίς καμία ενόχληση….

   Έχουμε δώσει στους χριστιανούς ελεύθερη και απεριόριστη εξουσία να επιμελούνται τη θρησκεία τους ….  Έχει δοθεί η εξουσία αυτή και σε όσους άλλους θέλουν να ακολουθούν τη λατρεία και θρησκεία της αρεσκείας τους, κατά τρόπον ώστε να μπορεί καθένας να προτιμά και να υπηρετεί οποιανδήποτε θρησκεία θέλει.  Αυτό γίνεται, για να μη φαίνεται ότι κάποια λατρεία ή θρησκεία μειώνεται στο ελάχιστο από εμάς…..  Με αυτόν τον λογισμό……  είθε να διαμένει σταθερή καθ’ όλο το χρόνο η θεία πρόνοια για εμάς, της οποίας εμπειρία είχαμε  σε πολλές περιστάσεις.

    Για να μπορέσουν να μάθουν όλοι τις διατάξεις της νομοθεσίας αυτής….. είναι εύλογο η διαταγή αυτή να δημοσιευτεί παντου…. έτσι ώστε να μην ξεφύγει την προσοχή κανενός ( Ευσεβίου Καισαρείας Εκκλησιαστική Ιστορία Χ, 5,1- 14 >>.

Λοιπόν: « Αρχή σοφίας, ονομάτων επίσκεψις» Δηλαδή πρέπει να αρχίζουμε από τους όρους.

Ας δούμε τι σημαίνει «Διάταγμα» στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Είναι ονομασία γραπτών εντολών από υψηλά ιστάμενη Αρχή της εκτελεστικής εξουσίας, που έχει και νομοθετικό χαρακτήρα. Δηλαδή είναι και νόμος του κράτους. Ειδικότερα ήταν οι γραπτές εντολές του Διοικητή μιας Ρωμαϊκής Επαρχίας προς τους υπηκόους του.  Μία Ρωμαϊκή Επαρχία διοικούνταν με βάση τον « Επαρχικό Νόμο »   και το Διάταγμα,  το     « Edictum» , εξελληνισμένο  Έδικτον.

Στην περίπτωσή μας το Έδικτον ή Διάταγμα των Μεδιολάνων απευθύνεται προς όλους τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας και υπογράφεται από τους δύο συναυτοκράτορες Κωνσταντίνο και Λικίνιο, το 313 μ.χ. στο Μεδιολάνο ή Μεδιολάνα, σημερινό  Μιλάνο.

Ας δούμε τώρα τα  πραγματιστικά του δεδομένα ( συνοπτικά ).

Είναι το διάταγμα της θέσπισης της ανεξιθρησκείας στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με το οποίο ο Μ. Κωνσταντίνος σταμάτησε, τυπικά τουλάχιστον, τους διωγμούς των χριστιανών.  Με το διάταγμα νομιμοποιήθηκε η Χριστιανική Εκκλησία ως «επιτρεπόμενη θρησκεία» (religio licta). Όρος οικείος στους γνώστες της εκκλησιαστικής ιστορίας. Βέβαια παρενθετικά λέμε εδώ ότι, παρόλο που το Διάταγμα ίσχυε, οι διωγμοί σταμάτησαν μόνον όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας.

Κύριο αποτέλεσμα του διατάγματος ήταν οι χριστιανοί να μην κρύβονται και να μην τελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σε κατακόμβες και παρόμοιους μυστικούς χώρους.  Ήταν ένα γεγονός με τεράστια απήχηση στην ιστορία του τότε. Μια πολτική και θρησκευτική πράξη του Κωνσταντίνου, ο οποίος συνενώνει έτσι στο πρόσωπό του πολιτική και θρησκευτική εξουσία. Και βεβαια η πράξη του αυτή κατοχυρώνει την ανεξιθρησκεία και τη θρησκευτική ελευθερία.

Το κείμενο του διατάγματος δεν μας διασώθηκε στο πρωτότυπο.  Με τον χαρακτηρισμό   «Διάταγμα των Μεδιολάνων»  διασώθηκε το διάταγμα του Λικίνιου, συναυτοκράτορα και συνυπογράψαντος του Κωνσταντίνου. Το διάταγμα αυτό ο Λικίνιος το έστειλε στον Έπαρχο της Νικομήδειας, στη Βιθυνία, για να εφαρμοστούν οι αποφάσεις που είχε συνυπογράψει  με τον Κωνσταντίνο στο Μεδιολάνο.

Πηγές μας, ιστορικές, για το γεγονός και για όλο το θέμα Μ. Κωνσταντίνος είναι ο χριστιανός ιστορικός Ευσέβειος ο Καισαρείας, ο οποίος μας διασώζει το κείμενο του Λικινίου μεταφρασμένο στα Ελληνικά, ο Λακτάντιος που μας το διαζώζει στα Λατινικά  (το διάταγμα συντάχθηκε στα Λατινικά) και ο εθνικός Ζώσιμος.

Όσο για τον τόπο υπογραφής  «Apud Mediolanum convenissemus» «συνήλθαμε κοντά στο Μεδιολάνο» λέει το σωζομενο κείμενο.  Είτε εντός του Μιλάνου όπως υποστηρίζουν κάποιοι ερευνητές και η σύγχρονη τουριστική σκοπιμότητα, είτε κοντά στο Μιλάνο όπως υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι, η αξία και η σπουδαιότητά του δεν παραβλάπτεται στο ελάχιστο.

Ας πάρουμε λοιπόν από την αρχή τον ‘μίτο’ της ιστορίας.

Ο διωγμός που είχε εξαπολύσει ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός τελείωσε το 311 μ.χ.

Ο Αύγουστος Γαλέριος, ( ο γνωστός στους Θεσσαλονικείς από το Γαλεριανό συγκρότημα, ή τουλάχιστον από την Καμάρα), έβαλε τέλος στον διωγμό και επέτρεψε στους χριστιανούς να τελούν ανεμπόδιστα τη λατρεία τους.

Τον Φεβρουάριο του 313 μ.χ,  ο Κωνσταντίνος, μονοκράτορας στη Δύση, συναντιέται με τον Λικίνιο στα Μεδιόλανα και αποφασίζουν να τηρήσουν ενιαία πολιτική στάση απέναντι στους χριστιανούς. Οι συζητήσεις τους έχουν ως περιεχόμενο την πλήρη θρησκευτική ελευθερία όλων των Ρωμαίων πολιτών, συμπεριλαμβανομένων και των χριστιανών.  Οι αποφάσεις τους δεν πρόλαβαν να πάρουν την αυστηρή νομική μορφή ενός αυτοκρατορικού διατάγματος γιατί ο Λικίνιος έφυγε εσπευσμένα για την Ανατολή.      Όμως οι αποφάσεις τους ουδέποτε αμφισβητήθηκαν και το περιεχόμενό τους καταγράφηκε και διαδόθηκε σ΄ολόκληρη την αυτοκρατορία. Στα πλαίσια αυτής της διάδοσης καταγράφηκε και το διάταγμα του Λικίνιου προς τον Έπαρχο της Νικομήδειας, που μας διασώθηκε. Γι΄αυτό αναφερόμαστε στις συζητήσεις και τις αποφάσεις αυτές με τον όρο  Διάταγμα των Μεδιολάνων.

Ο Λικίνιος αργότερα απομακρύνθηκε από το πνεύμα αυτών των αποφάσεων και προσπάθησε να επαναφέρει την Εθνική λατρεία.  Η ρήξη ηταν αναπόφευκτη. Ο Λικίνιος ηττάται και ο Κωνσταντίνος γίνεται μονοκράτορας σ΄όλη την αυτοκρατορία έως το 337μ.χ.

Επιχειρώντας να αιτιολογήσουμε την έκδοση του διατάγματος, διακρίνουμε οπωσδήποτε δύο κατηγορίες αιτίων: Τα πολιτικά και τα θρησκευτικά.

1^ον .  Τα πολιτικά αίτια:

α)  Στις αρχές του 4^ου μ.χ, αιώνα η ενοτητα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία είχε διασπαστεί από τους εμφυλίους πολέμους μεταξύ των συναυτοκρατόρων, είχε καταστεί ζωτική ανάγκη.  Ο Μέγας Κωνσταντίνος στην προσπάθεια για ενότητα υποστηριξε τη χριστιανική Εκκλησία ως συνεκτικό ιστό,ο οποίος θα ένωνε όλη την αυτοκρατορία.

Αυτό προϋπέθετε τη θρησκευτική γαλήνη, η οποία είχε διαταραχθεί κατα τους διωγμούς των χριστιανών, παρότι σε μεγάλο βαθμό υπήρχε θρησκευτική ανεκτικότητα.     Επομένως ένα διάταγμα ανεξιθρησκείας θα έφερνε την ηρεμία και κατα την άποψή του θα απέκλειε κάθε μελλοντική κρίση.

β) Ένα δεύτερο αίτιο:

Ηταν παράλογο, εφόσον υπήρχαν χριστιανοί σ΄όλα τα κοινωνικά στρώματα και σ΄όλες τις βαθμίδες της εξουσίας, να καταδιώκεται ο χριστιανισμός. Άλλωστε ήταν πίστη με οικουμενικό πνεύμα και προέβαλλε την αγάπη και την ανοχή. Η αναγνώριση αυτής της νέας κοινωνικής και θρησκευτικής πραγματικότητας στην αυτοκρατορία οδήγησε τον Κωνσταντίνο στη διορατική επιλογή της κατοχύρωσης της αεξιθρησκείας. Θεώρησε τη χριστιανική πίστη δυναμικό φορέα του μελλοντικού Ρωμαϊκού πολιτισμού.

2^ον .  Θρησκευτικά αίτια:

     α)  Στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία οι εθνικοί ήταν η πλειοψηφία. Ο αυτοκράτορας ήταν Κύριος ( Dominus) ο απόλυτος  άρχοντας επί γης.  Οι χριστιανοί αποκαλούσαν « Κύριο» μόνον τον Ιησου και αρνούνταν αυτόν τον τίτλο σ΄οποιονδήποτε άλλον ακόμη και στον αυτοκράτορα. Η στάση τους ήταν προσβλητική για τον αυτοκράτορα και έθετε σε κίνδυνο την ενότητα της αυτκρατορίας.  Έτσι οι διωγμοί για την εξουσία αποτελούσαν νόμιμη άμυνα του κράτους, απέναντι στους εσωτερικούς της εχθρούς που υποτιμούσαν τον αυτοκράτορα. Όταν εξέλιπαν οι λόγοι για τους οποίους οι χριστιανοί θεωρούνταν επικίνδυνοι η ανεξιθρησκεία έφερε τη γαλήνη.

 

     β)  Ο χριστιανισμός παρά τις διώξεις, τους τρεις πρώτους αιώνες, μίλησε στις ψυχές των ανθρώπων.  Άνθρωποι με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές έγιναν χριστιανοί, και η χριστιανική πίστη πήρε σάρκα και οστά μέσα από τη γλώσσα, την τέχνη, τις κοινωνικές σχέσεις. Με το διάταγμα των Μεδιολάνων αναγνωρίστηκε αυτή η πολιτισμική πραγματικότητα.

 

    γ)    Και κάτι ακόμη σπουδαίο:

 

Ο Μέγας Κωνσταντίνος είχε επιρροές μονοθεΐστικες και χριστιανικές. Ο πατέρας του και ο ίδιος πίστευαν στο Θεό  Ήλιο, ενώ η μητέρα του  Ελένη ήταν χριστιανή.

Καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής του, αν και παρέμεινε μέχρι το τέλος « Μέγιστος Αρχιερέας» ( Pontifex  maximus) της εθνικής θρησκείας, υποστήριξε τον χριστιανισμό και εκδηλωνόταν αρκετές φορές υπέρ της εκκλησίας.  Η πρώτη δημόσια έμμεση υποστήριξη του χριστιανισμού ήταν το  Διάταγμα των Μεδιολάνων.

Εξάλλου το ιστορικό συμπέρασμα για την θρησκευτική πολιτική του Μεγάλου Κωνσταντίνου, είναι ότι, μετά την Μουλβία γέφυρα υποστήριξε την Εκκλησία ως νεοφώτιστος, έπειτα ως ιεραπόστολοςκαι τελικά ως ένας 13^ος απόστολος.

 

Τελειώνοντας ας ανατρέξουμε ιστορικά, πολύ σύντομα, στις εξελίξεις που δρομολόγησε   το Διάταγμα:

1^ον  Οι χριστιανοί λατρεύουν ακώλυτα τον  Θεό τους.  Δεν στερούνται κανένα πολιτικό, κοινωνικό ή προσωπικό δικαίωμα  π.χ  περιουσία, τιμή, δικαίωμα στη ζωή.

Αναγνωρίστηκε νομικά η Εκκλησία ως κοινωνικός θεσμός υπό την προστασία του αυτοκράτορα.

2^ον  Καθιερώθηκε η Κυριακή ως αργία και απελευθερώθηκαν οι δούλοι. Επιστράφηκαν στους φυσικούς κατόχους τους οι περιουσίες και τα κτήματα που κατασχέθηκαν κατά τους διωγμούς.

3^ον  Εξανθρωπίσθηκε το δίκαιο: καταργήθηκε η σταύρωση, ο στιγματισμός στο πρόσωπο και η πλήρης απομόνωση των φυλακισμένων.

 4^ον  Στα ανώτερα αξιώματα της πολιτείας και του στρατού ανήλθαν περισσότεροι χριστιανοί.  Δημιουργήθηκαν εκκλησιαστικά δικαστήρια που έκριναν υποθέσεις εκκλησιαστικές. Ανοικοδομήθηκαν λαμπροί ναοί.

Φυσικά τα προβλήματα στην αυτοκρατορία δεν λύθηκαν με το Διάταγμα.

Κοινωνικές διακρίσεις, αδικίες, μορφές δουλείας και καταπίεσης συνέχισαν να υπάρχουν.  Όμως το πνεύμα της αμφισβήτησης κατεστημένων προκαταλήψεων  και η απαίτηση για δικαιοσύνη, που εισήγαγε ο χριστιανισμός, άνοιξε νέους δρόμους στην ιστορία και τον πολιτισμό.

 

Ευχαριστώ πολύ!

 

 

                        (2) Ομιλία Αθ. Αγγελοπούλου

Αθαν. Αγγελοπούλου

«Το Έδικτο (Διάταγμα) Μ. Θεοδοσίου του 380 μ.Χ. της Θεσσαλονίκης και η Κωνσταντίνεια παράδοση στην τοπογραφία της Ελλάδος»

Ανακοίνωση στην Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη του Μιλάνου, στην Εσπερίδα με θέμα «Θεσσαλονίκη – Μιλάνο, μια κοινή πορεία χριστιανικής παραδόσεως – κληρονομιάς», 28 Οκτωβρίου 2016 

1. Εισαγωγικά. Το 2013 έλαβαν χώρα επιστημονικές και ερευνητικές εκδηλώσεις και δράσεις για τα 1700 χρόνια από την έκδοση του Εδίκτου – Διατάγματος των Μεδιολάνων, του 313 μ.Χ. Αξιόλογες ήσαν οι διεθνείς συναντήσεις στη Νίσσα της Σερβίας, στην αρχαία Ναϊσό. Η πόλη ήταν έδρα περιφερειακή του αυτοκράτορος της Δύσεως Κωνσταντίου του Χλωρού, που μόνιμα έδρευε στα Τρέβιρα της Γαλλίας. Στη Ναϊσό γεννήθηκε ο Μ. Κωνσταντίνος, υιός του. Στις εκδηλώσεις της Νίσσης Σερβίας (Μάιος 2013) ήταν προσκεκλημένο και το Ίδρυμά μας, το οποίο μετείχε με πολυμελή αντιπροσωπεία. Εκεί ρίφθηκε η ιδέα να γίνει εν καιρώ αποστολή στην έδρα εκδόσεως του Διατάγματος Ανεξιθρησκείας, στα Μεδιόλανα, στο Μιλάνο. Και να ότι η ιδέα αυτή συνεργατών και φίλων του Ιδρύματος έγινε πραγματικότητα σήμερα. Η λιτή αυτή συνάντηση – εσπερίδα εντός της Αμβροσιανής Βιβλιοθήκης συμβολικά είναι τώρα ένα ωραίο στιγμιότυπο για μας. Ευχαριστούμε για τούτο τον π. Θεοφύλακτο Βίτσο, προϊστάμενο της Ελληνοορθοδόξου Κοινότητος Μιλάνου και τον διευθυντή της Αμβροσιανής Βιβλιοθήκης π. Federico Gallo.
2. Και έρχομαι στην ανάλυση του θέματός μου. Ο Μ. Θεοδόσιος και ο συναυτοκράτοράς του Γρατιανός, ο πρώτος στην Ανατολή, ο δεύτερος στη Δύση, έθεσαν τέλος στη συνύπαρξη εντός του Κράτους της εθνικής, των ειδώλων, θρησκείας παράλληλα με το Χριστιανισμό. Ο Μ. Κων/νος έθεσε το θεμέλιο. Ο Χριστιανισμός από την παρανομία εισέρχεται εις τη νομιμότητα. Τώρα οι δυό τους καθιστούν το Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία του Κράτους. Ο μεν Γρατιανός συμβολικά και πρακτικά, ο δε Μ. Θεοδόσιος νομοθετικά και δυναμικά.

Ο Γρατιανός, μόλις το 375 μ.Χ. διαδέχθηκε τον πατέρα του Βαλεντινιανό Α’, πρώτος αυτός αρνήθηκε να φορέσει τη στολή του άκρου αρχιερέως του εθνισμού, την toga praetexta = χλαμύδα κεκοσμημένη. Ήταν, μάλιστα, πολύ νέος, 16 χρονών. Ο εθνικός ιστορικός Ζώσιμος στην Ιστορία του (4, 36) παραδίδει την πληροφορία επιλέξει: «αθέμιτον είναι χριστιανώ το σχήμα νομίσας» ο Γρατιανός. Έχει σημασία η πληροφορία ότι προέρχεται όχι από χριστιανό αλλά εθνικό ιστορικό συγγραφέα. Και είναι, επομένως, επιπλέον αυθεντική η μαρτυρία.

Ο αυτοκράτορας της Ανατολής Μ. Θεοδόσιος το 380 μ.Χ. βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη. Προχωρεί εδώ στην πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία επισημοποιήσεως του Χριστιανισμού. Είχε καταστήσει την πόλη κέντρο δράσεως της αυτοκρατορίας στο Αν. Ιλλυρικό εναντίον των βαρβαρικών επιδρομών από Βορρά. Εγκαινίασε μεγάλα οχυρωματικά έργα προστασίας της πόλεως.

Της περιόδου αυτής και λίγο μετά είναι τα μέχρι σήμερα σωζόμενα ιστορικά Θεοδοσιανά τείχη. Επί τετραγώνου Πύργου, παραπλεύρως της σημερινής οδού Δεινάρχου, προβάλλει πλίνθινη επιγραφή, κάτω από ένα ωραίο σημείο του σταυρού, με τη μνεία του ονόματος «Ορμίσδας». Ήταν υψηλός Αξιωματούχος, έπαρχος του Ιλλυρικού. Στην επιγραφή εξαίρεται η χρηστή διαχείριση των δημοσίων πόρων, κατά την εκτέλεση του έργου. Γράφεται στην επιγραφή: «Τείχεσιν αρρήκτοις Ορμίσδας εξετέλεσεν την δε πόλιν μεγάλην, χείρας έχων καθαράς». Είναι ένα επίκαιρο μήνυμα για όσους διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα. Διαχρονικό το πρόβλημα.

Εδώ ασθενεί βαρειά ο Μ. Θεοδόσιος. Αμέσως μετά την αποκατάσταση της υγείας του βαπτίζεται Χριστιανός από τον ίδιο τον επίσκοπο Θεσσαλονίκης, τον Αχόλιο. Στο κλίμα αυτό εκδίδει, προφανώς και με τη συμβολή του αγίου επισκόπου Αχολίου, το περί πίστεως Διάταγμα, εξ ονόματος και του Γρατιανού και του τρίτου συνάρχοντος Βαλεντινιανού του Β’, το 380 μ.Χ. Είναι το Edictum thessalonicensis.

Αυτό είναι το πρώτο Έδικτο Μ. Θεοδοσίου, κατά τους ειδικούς ερευνητές της εκκλησιαστικής ιστορίας. Όμως, η έρευνα μας υποδεικνύει ότι το Διάταγμα αυτό ακολούθησαν συμπληρωματικά αυτού άλλα τέσσερα˙ του 381 στην Κων/πολη˙ του 391 στα Μεδιόλανα εδώ˙ του 391 πάλι εντός του ίδιου χρόνου στην Ακυληία, κοντά στη Βενετία˙ και του 392 στην Κων/πολη, πάλι.

Το Διάταγμα του 380 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη. Κατ’ αυτό, μόνη επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας οριζόταν ο Χριστιανισμός. Ποιος όμως Χριστιανισμός; Όχι, βέβαια, ο οποιοσδήποτε Χριστιανισμός των πάσης φύσεως χριστιανικών αιρέσεων της Ανατολής και της Δύσεως. Αναγνωριζόταν ο Χριστιανισμός, που ήταν σύμφωνος προς την αποστολική παράδοση, όπως περιγραφόταν από τον επίσκοπο Ρώμης Δάμασο και από τον επίσκοπο Αλεξάνδρειας Πέτρο. Για να αποκλεισθούν έτσι οι αιρετικοί αλλά και οι αλλόθρησκοι.

Η επισημότητα και μοναδικότητα για όλους τους Λαούς της Αυτοκρατορίας του Χριστιανισμού ως της μόνης επίσημης θρησκείας αναδεικνύεται στην αρχή του Διατάγματος. Οι πρώτες λέξεις είναι: «Προς όλους τους λαούς» (cunctos populos, όπως αναφέρεται αυτολεξεί στον Codex Theodosianus, XVI, 1, 2). Αυτό το πρώτο διάταγμα είναι θεμελιώδους σημασίας και αξίας. Για το λόγο αυτό ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός το έθεσε στην αρχή του δικού του Κώδικος Codex Iustinianus. Σ’ αυτό αναπέμπουν και τα άλλα τέσσερα, που μνημονεύσαμε, ήδη.

Συγκεκριμένα, το 381 επιστρέφει ο Μ. Θεοδόσιος στην Κων/πολη και συγκαλεί τη Β’ Οικουμενική Σύνοδο. Ολοκληρώνεται έτσι το Σύμβολο Πίστεως Νίκαιας και Κων/πόλεως. Με την ευκαιρία αυτή εκδίδει το δεύτερο Διάταγμα. Σύμφωνα μ’ αυτό, ως η μόνη θρησκεία του Κράτους ορίζεται επιλέξει «η του ενός και υψίστου Θεού»˙ «unius et summi dei nomen ubique celebretur», κατά τον Codex Theodosianus (XVI, 5, 6).

Ο «ένας και ύψιστος Θεός» του δευτέρου αυτού Διατάγματος του 381 ήταν περαιτέρω διευκρίνιση του «ενός και υψίστου Θεού» της αποστολικής παραδόσεως Ρώμης και Αλεξανδρείας. Στους χριστιανούς ήταν οικεία η ορολογία «αποστολική παράδοση». Για τους άλλους όμως λαούς, που είχαν πρόθεση να γίνουν Χριστιανοί, ταίριαζε η έξαρση, διά της νέας θεσμοθετήσεως, της χριστιανικής ενοθεϊας και μονοθεΐας. Αυτό ήταν το γενικότερο ζητούμενο, λόγω της διεφθαρμένης πολυθεΐας και ειδωλολατρίας.

Δέκα χρόνια μετά, το 391, ο Μ. Θεοδόσιος βρίσκεται στη Δύση, στην πόλη Μεδιόλανα, εδώ, και εκδίδει το τρίτο Διάταγμα προς τον ύπαρχο του Πραιτωρίου της Ρώμης Αλβίνο (Codex Theodosianus XVI, 10, 10). Σοβαροί εκκλησιαστικοί ιστορικοί θεωρούν ότι το Διάταγμα αυτό των Μεδιολάνων εκδίδεται «υπό τα όμματα και ίσως τη επιβολή του επισκόπου της πόλεως εκείνης Αμβροσίου» (Στεφανίδης, σελ. 148). Εξάλλου, «κατά την μαρτυρίαν του Μεδιολάνων Αμβροσίου μέγα μέρος της Συγκλήτου ήσαν Χριστιανοί», κατά την Επιστολή του 17, 1, 10 του πρώτου βιβλίου Επιστολών Αμβροσίου.

Τον ίδιο χρόνο, 391 μ.Χ., άλλο σχετικό Διάταγμα απευθύνει ο Μ. Θεοδόσιος από την Ακυληία, τώρα προς το διοικητή της Αιγύπτου Ευάγριο. Το έκαμε αυτό, διότι τόσο η Ρώμη, όσο και η Αλεξάνδρεια «ήσαν ακόμη αι ακροπόλεις του εθνισμού».

Τέλος, μετά ένα χρόνο, το 392 μ.Χ., από την Κων/πολη πάλι εκδίδει το πέμπτο Διάταγμα προς τον ύπαρχο του Πραιτωρίου (Πρωθυπουργό) Ρουφίνο. Τα τέσσερα αυτά Διατάγματα όριζαν λεπτομέρειες της γενικής αρχής, που διατύπωνε το πρώτο Διάταγμα του 380 μ.Χ. της Θεσσαλονίκης. Μ’ αυτά απαγορεύονταν όλα τα είδη της δημόσιας και ιδιωτικής λατρείας των εθνικών.

3. Εν τούτοις, στη συνείδηση και στη θεσμοθεσία την κανονική της πρώτης Χριστιανικής Εκκλησίας, μόνο ο Μ. Κων/νος και η μητέρα του Αγία Ελένη κατατάχθηκαν στη χορεία των Αγίων της Εκκλησίας και μάλιστα ως «ισαπόστολοι». Και ο Μ. Θεοδόσιος θα δικαιούτο τέτοιας τιμής. Όμως, κατά διαταγή του, εξαιτίας μίας στάσεως εναντίον του στη Θεσσαλονίκη, εφονεύθησαν, εκτός των ενόχων, και 7 χιλιάδες αθώοι κάτοικοι της πόλεως. Όταν όμως έφθασε στα Μεδιόλανα, το 391 μ.Χ., και πήγε να εκκλησιασθεί στην Εκκλησία του Μιλάνου, ο Αμβρόσιος -αυτό είναι πολύ γνωστό- του απαγόρεψε την είσοδο στην Εκκλησία και τον έθεσε σε οκτάμηνη «μετάνοιαν». Ήταν πολύ γνωστός ο Αμβρόσιος στο Μ. Θεοδόσιο ως «πρότυπον ποιμενάρχου» και γι’ αυτό δέχθηκε την επιβολή της ποινής.

Ο Μ. Κων/νος, λοιπόν, είναι καταξιωμένος σ’ όλη τη συνείδηση της Χριστιανοσύνης. Κύρια όμως στη Χριστιανική Ορθόδοξη Ελλάδα. Μη υπάρχοντος του Μ. Κων/νου, ως ιστορικού προσώπου και γεγονότος, δε μπορούμε να εκτιμήσουμε και αξιολογήσουμε ποια η πνευματική ιστορία και πορεία των Λαών, που ομνύουν εις Χριστόν. Συντελέσθηκε αλλαγή κυριολεκτικά του ρου της ανθρώπινης ιστορίας, κύρια και κατ’ εξοχήν της Ευρώπης, και δι’ αυτής και της Ασίας και της Αφρικής.

Στην Ελλάδα σήμερα Ιεροί Ναοί (ενοριακοί, νεκροταφιακοί, προσκυνηματικοί, παρεκκλήσια, εξωκκλήσια, Αγιάσματα) ανέρχονται στους 313. Τι αριθμητική σύμπτωση! Το 313 μ.Χ. και οι 313 σήμερα Ι. Τόποι Λατρείας στην Ελλάδα προς τιμήν των ισαποστόλων μας.

Εξάλλου, οδοί, πλατείες, πόλεις, χωριά και οικισμοί, λίμνες, βουνά, ποτάμια, με το όνομα Άγιος Κων/νος, Ιδρύματα, Αρχοντικά και άλλα περικαλλή κτίρια φέρουν το όνομά του ή έχουν εντοιχισμένες προσωπογραφίες του. Φυσικά, τα ονόματα Κων/νος και Ελένη αναδέχονται Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι, στο ίδιο ποσοστό περίπου με τα ονόματα Ιωάννης, Παναγία, Δημήτριος, Γεώργιος, Αθανάσιος.

                        (3) Φωτογραφική Έκθεση και ανάλυση του γεγονότος <<Εν τούτω νίκα>> του Στ.  Κρητικού,Μr Θεολογίας, Αποφοίτου Νομικής, Συνεργάτη Ι.Ε.Θ.Π. και της Πατρίτσιας Κώστογλου, ψηφιδογράφου

                        β. Βιβλιοθήκη και Επιστημονικό Εργαστήρι

Πορτραίτο Μουσικού Leonardo Da Vinci

6. Στον Ιστορικό Ι. Ναό Ακάθιστου Ύμνου της Παναγίας της Ελληνορθόδοξης κοινότητας του Μιλάνου, του 9^ου μ.Χ. αι. Εσπερινός και ξενάγηση από τον πολύ δραστήριο και αποφασιστικό Προϊστάμενο Αρχιμανδρίτη Θεοφύλακτο Βίτσο, απόφοιτο Θεολ. Σχολής Α.Π.Θ., Επιστημονικό Συνεργάτη Ι.Ε.Θ.Π. επι τιμή

 

7. Στην Λίμνη Κόμο μονοήμερη εκδρομή. Περιγραφή της περιοχής απο τον Γ. Καλαιτζή, Γ. Γραμματέα Ι.Ε.Θ.Π.

Ακολουθούν επίλεκτα φωτ. στιγμιότυπα από Βενετία και Μιλάνο.

 

DIGITAL CAMERA

DIGITAL CAMERA