1.Αποστολή στο Αγ. Όρος 23-26 Ιουνίου
Αγρυπνία και πανήγυρη για τη Θαυματουργή Εικόνα << Άξιον Εστίν >>, 23 προς 24 ιουνίου στο Πρωτάτο των Καρυών.
Επισκέψεις στις Μονές Κουτλουμουσίου, Λάβρας, Ιβήρων.
Πρωτάτο
Κουτλουμούσι
Λάβρα
Σκήτη Προδρόμου στην έρημο στη Λαύρα. Στον Ασκητή Ιωσήφ.
Σκήτη Αγ. Ανδρέου
Ιβήρων
Σκήτη Προφ. Ηλία
Απρίλιος
2. Αντιπροσωπία του Ιδρύματος παρακολούθησε τους τελευταίους Χαιρετισμούς, Παρασκευή 15 Απρ., στον Μητροπολιτικό Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης. Χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Βαρνάβας και μίλησε επικαίρως για την πνευματική, οικονομική και κοινωνική κρίση, με πολύ συναρπαστικό τρόπο, ενώπιον πυκνού εκκλησιάσματος.
3. Κυριακή Βαΐων στον Αγ. Παντελεήμονα Αμπελοκήπων, Ιερό Ναό αριστούργημα πνευματικού πολιτισμού και καλλιτεχνίας. Προϊστάμενος ο π.Νικηφόρος Καλαϊτζίδης, Ιδρυτικό Μέλος του Ιδρύματός μας.
4. Γυμνασιόπαιδες από το Γυμνάσιο Λιτοχώρου επισκέφθηκαν την Τετάρτη 20 Απρ. το Καρίπειο Μέλαθρο. Ξεναγήθηκαν από τον Γ. Δ/ντή του Ιδρύματος, Καθηγητή τους Μιχάλη Φαργκάνη, Δρ. Ιστορικής Θεολογίας. Ακολούθησε δεξίωση και ανταλλαγή απόψεων και σκέψεων με τον Πρόεδρο και τα Μέλη του Ιδρύματος.
Μάιος
1. Ελλήνων Πάσχα, 1 Μαΐου 2016.
Στιγμιότυπα θρησκευτικής σημασίας και κοινωνικής πασχαλινής ευτυχίας και πανηγύρεως.
2.Αποστολή Ιδρύματος στην Θράκη, 5 ως 8 Μαΐου 2016, με κεντρικό μήνυμα <<Η Θράκη της Ελλάδος και η Ελλάδα της Θράκης>>
Πρόγραμμα
α. Στην αρχαία, ελληνορωμαϊκή και σημερινή Μαρώνια, 5 Μαΐου
β. Στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Κομοτηνής, 5 Μαΐου
γ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, 6 Μαΐου
δ. Στην Θ. Λειτουργία της Ζωοδόχου Πηγής, 6 Μαίου, Παρασκευή, στον νεκροταφιακό Ι. Ναό. Θεία Λειτουργία από τον Σεβ. Μητροπολίτη Μαρωνίας και Κομοτηνής Παντελεήμονα. Ομιλία του Προέδρου του Ιδρύματος ενώπιων του Μητροπολίτη και πυκνού ακρωατηρίου. Επίδοση εκδόσεων του Ιδρύματος στον Μητροπολίτη για την Βιβλιοθήκη της Ι. Μητροπόλεως.
ε. Στο Δέλτα Εύρου, στις 6 Μαίου
στ. Στην Κοσμοσώτηρα Φερρών.
ζ. Στο Σουφλί, στο μουσείο του Μεταξιού του Τσακίρη
η. Στην Αδριανούπολη
θ. Στο Διδυμότειχο
ι. Στην Ι. Μονή Κορνοφωλιάς Σουφλίου
ια. Στα Άβδηρα, 8 Μαίου
ιβ. Στην Παλαιά Πόλη της Ξάνθης
ιγ. Στα Πομακοχώρια Ξάνθης
3. Στις 25 Μαΐου η ομιλία του Προέδρου του Ιδρύματος στην Μεγάλη Αίθουσα Τελετών της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης, με θέμα τις αλώσεις της Βασιλεύουσας Κωνσταντινουπόλεως (1453) και της Συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης (1430). Παρόντες ο Στρατηγός του Γ’ Σώματος Στρατού, ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αμορίου Νικηφόρος, Ηγούμενος της Ι. Βασιλικής Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Βλατάδων, έφεδροι και εν ενεργεία Αξιωματικοί, Καθηγητές του Παν/μίου Θεσσαλονίκης, φοιτητές και φοιτήτριες, και άλλοι εκλεκτοί φιλίστορες. Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας και το σχετικό φωτογραφικό υλικό.
Αθανάσιος Αγγελόπουλος
Καθηγητής Πανεπιστημίου
Πρόεδρος Ι.Ε.Θ.Π.
Θέμα: «Ιστορικές και Επίκαιρες σκέψεις για την άλωση της Βασιλεύουσας (1453) και της Συμβασιλεύουσας (1430) Κων/πόλεως και Θεσσαλονίκης. Περιδιαβαίνοντας τα Θεοδοσιανά και Παλαιολόγεια τείχη»
Τετάρτη, 25 Μαΐου 2016
Εξέλαβα την πρόσκληση ως μία ωραία πρόκληση. Πάντα επιθυμούσα από καταλλήλου βήματος να εξωτερικέψω τις σκέψεις και κρίσεις μου, τους προβληματισμούς μου για το ιστορικό και επίκαιρο αυτό Ζήτημα. Τι καλλίτερο, λοιπόν, να πράξω τούτο ενώπιον των Εφέδρων Αξιωματικών της Θεσσαλονίκης και άλλων φιλιστόρων ακροατών στη μηνυματική αυτή Αίθουσα της Λέσχης Αξιωματικών Θεσσαλονίκης. Κων/πολη, Θεσσαλονίκη και Θεοδοσιανά και Παλαιολόγεια τείχη. Πώς τα τρία αυτά γεγονότα (Κων/πολη, Θεσσαλονίκη και Κάστρα) είναι δεμένα στην ιστορική, ρομαντική και κριτική σκέψη μου, στη φαντασία και στα οράματά μου;
Βρίσκομαι, συσκεπτόμενος με την ψυχή μου, με το νου μου, και με την καρδιά μου, όχι μόνο εδώ, αλλά κι εκεί. Η προσωπικότητά μου, ο προβληματισμός μου, ο αναστεναγμός και η γλυκύθυμη χαρμολύπη μου γίνονται όλα ένα. Ανακυκλώνονται και στροβιλίζουν όλα μέσα μου για να δημιουργούν ανάμεικτα σπάνια και μοναδικά συναισθήματα και βιώματα προσωπικά, που μ’ αρέσουν, τα μάλιστα. Βρίσκομαι εκείνες τις περπατητές στιγμές, καίτοι εν τόπω και χρόνω κινούμενος, εκτός τόπου και χρόνου νοερά, για πράγματα και θάμματα και δράματα, που συντελέστηκαν και συντελούνται από τότε ως σήμερα και εν τόπω και εν χρόνω, εκεί και εδώ.
Τα ίδια αισθήματα νιώθω να με κυκλώνουν και συνεπέρνουν κάθε φορά που βρίσκομαι in citu στην Κων/πολη. Την Πόλη έχω επισκεφθεί από τα φοιτητικά μου χρόνια ως σήμερα σχεδόν 300 φορές. Εκεί, όπως κι εδώ, αισθάνομαι την εσωτερική παρορμητική ανάγκη όχι απλά να βλέπω από το αυτοκίνητο τα Θεοδοσιανά και Παλαιολόγεια τείχη, προς Μπαλουκλή ή προς Φανάρι κινούμενος, αλλά και να τα περιδιαβαίνω περπατητά, σιγά – σιγά, όπως κάμνω εδώ στη Θεσσαλονίκη, μόνος μου και με τον άλλο μου εαυτό. Να στέκομαι και να παρατηρώ τις λεπτομέρειές τους, με τα δάκτυλα των χεριών μου, αλλά και ερευνητικά. Να συλλογίζομαι και διαλογίζομαι και αναλογίζομαι πολλά και διάφορα, να προβληματίζομαι, ακουμπώντας τα με τις παλάμες των χεριών μου ή με την πλάτη μου, ή καθήμενος σε κάποιο πεζούλι – υποστήριγμα του Κάστρου. Και να νιώθω ασυνήθιστα αισθήματα και διαλογίσματα, οράματα φανταστικά, κτύπους και γδούπους και ψυχικούς κραδασμούς. Αισθάνομαι, με την καλπάζουσα φαντασία τότε, να είμαι σκαρφαλωμένος σ’ αυτά ψηλά, στις πολεμίστρες, σαν σε φωλιά αετού υψιπετούς. Έτσι εκεί, όπως κι εδώ. Στη Βασιλεύουσα και στη Συμβασιλεύουσα.
***
Συλλογίζομαι και μονολογώ με την ταπεινή ιστορική προσέγγιση ότι τα Τείχη, τα Κάστρα φύλαξαν τις Εκκλησίες, όπως κι όταν έπρεπε. Έτσι, αυτά απόκτησαν νόημα και υπόσταση. Διερωτώμαι και αναρωτιέμαι και λέγω: «Τι νόημα υπάρξεως θα είχαν, αν έργο των Κάστρων και των Καστροφυλάκων δεν ήταν η φύλαξη των Εκκλησιών˙δηλαδή των πνευματικών Αρχών και Αξιών της Ελληνοορθοδοξίας;
Κάποτε, τα δύο αυτά, -Κάστρα και Εκκλησίες- ήσαν άρρηκτα δεμένα από τα πράγματα, από τις τότε καταστάσεις, από τους χρόνους εκείνους, από τις αμυντικές ανάγκες ασφάλειας των πόλεων των αιώνων εκείνων. Σήμερα, και τα δύο εξωτερικά είναι ανεξάρτητα και άσχετα μεταξύ τους. Στέκουν αντικριστά, εξωτερικά αδιάφορα για τους συνήθεις περαστικούς. Αντικείμενα θαυμασμού για τους τουρίστες. Κι όμως για μένα τον επίμονο -αλλά και για Σας- τα δύο αυτά και πάλι συνυπάρχουν, συλλειτουργούν με έναν άλλο κώδικα επικοινωνίας. Επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από τις ανερμήνευτες και ασύλληπτες για τους πολλούς ιστορικές και πνευματικές μνήμες και ρίζες. Αυτές δικτυωτά τα κάμνουν να συνυπάρχουν, να συνομιλούν και ακόμη να φρουρούν. Να αναδεικνύουν και να υπενθυμίζουν τα σύμβολα, τα όντα, τα ελπιζόμενα και τα πιστευόμενα. Είναι, σήμερα, ορατά σύμβολα πίστεως. Και τι είναι πίστη; «Ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων», κατά τον Απ. Παύλο, ιδρυτή της Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης.
Δεν ζούμε, Σεβαστό Ακροατήριο, μόνο με όσα βλέπουμε. Νομίζουμε πολλές φορές υλόφρονα ότι δια των ορωμένων μόνον -και αυτών ενίοτε κοντόφθαλμων και απατηλών- κατέχουμε και εποπτεύουμε τα πάντα. Λάθος, μέγα! Υπάρχουμε, κύρια, κι ας μην το συνειδητοποιούμε, με τα υπαρκτά αόρατα. Αυτά αναζωογονούν και χρωματίζουν την ψυχή μας, την ύπαρξή μας. Κατά τον ίδιο τρόπο, που οι ρίζες αφανείς δίνουν ζωή, φύλλωμα, ωραίο χρώμα και άρωμα και γεύση και καρπό στα φυτά, στα άνθη, στα δένδρα. Όλος ο βλεπόμενος φυσικός κόσμος οφείλει την ύπαρξή του και το κάλλος του στις αόρατες, βαθειά στη Γη καταχωνιασμένες, ρίζες του. Μα και ο λογικός και πνευματικός κόσμος, ο κόσμος των Ιδεών και Αρχών, οφείλει την υπόστασή του κατ’ εξοχήν στις δικές του ρίζες, στις λογικές, πνευματικές και θυμικές – καρδιακές ρίζες. Να μην αναφερθούμε, βέβαια, και στον υπερσύγχρονο αόρατο -πλην τα μάλιστα υπαρκτό- ηλεκτρονικό κόσμο. Και πόσοι άλλοι κόσμοι υπάρχουν, άγνωστοι ακόμη στην ανθρώπινη σύλληψη, επί του παρόντος!!
Στις Εκκλησίες, λοιπόν, και στα Κάστρα – Τείχη, όποιοι έχουν τα ανάλογα και κατάλληλα αισθητήρια πνευματικά και τις κεραίες τις λεπτές του πνεύματός των, ψηλαφίζουν τις ρίζες όλων μας, που πιστεύουμε στις Αρχές, τις αιώνιες της Ελληνοορθοξίας, του πολιτισμού μας. Αυτές, εξ άλλου, μας συνήθροισαν εδώ απόψε όλους μας.
***
Να επισημάνουμε εδώ ότι υπό τη μία άλωση θα έπρεπε να εννοήσουμε τρεις αλώσεις των δύο Πόλεων. Έτσι, κατανοείται καλλίτερα το γεγονός του 1453 και του 1430. Έχουν τα αυτά χαρακτηριστικά, αλληλοπεριχωρούμενα. Τρεις φορές οι Εκκλησίες μας, δηλαδή οι ιεροί τόποι λατρείας, ως πνευματικής κοινωνίας και ενότητος των ψυχών μας, αλώνονται, αλλά και τις τρείς φορές αυτές μένουν αδούλωτες, ελεύθερες. Όταν τρεις φορές τα Τείχη υποχωρούν, τα Θεοδοσιανά και τα Παλαιολόγεια, αλλά και των ψυχών μας τα Κάστρα, εν τούτοις το φρόνημά μας απομένει και επιβιώνει. Γιατί αυτό από τη φύση του είναι άπιαστα ελεύθερο και αιώνιο. Σας υπενθυμίζω τη ρήση ότι το ελεύθερο φρόνημα των ψυχών είναι η απαρχή παντός άλλου ελεύθερου φρονήματος. Η ελευθερία του νου και της ψυχής μας είναι η απαρχή πάσης άλλης ελευθερίας και γνώσεως.
Η πρώτη άλωση -η οδυνηρότερη- ήταν εκείνη των συγχριστιανών μας Φράγκων Ευρωπαίων, των Σταυροφόρων, το 1204˙ η δεύτερη των Οθωμανών, το 1453˙ και η τρίτη αυτή που ζούμε μετά το 1922 και δη μετά τα Σεμπτεμβριανά του 1955 και εξής, συμβολικά, πλην και οντολογικά.
Βέβαια, για να λέμε τα πράγματα με το ιστορικό όντως όνομά τους, η πρώτη άλωση υπήρξε, κατά τη σύλληψη και μεθόδευση, έργο και κατόρθωμα ημών των ιδίων, των πολιτικών και πνευματικών Αρχόντων μας. Η αλαζονεία της εξουσίας οδήγησε στην άλωση εκείνη. Αδιάψευστος μάρτυρας, που κατέγραψε στα «Ιστορικά» του, -έτσι περιγράφεται το έργο του-, διότι ήταν παρών στα γεγονότα, που τον οδήγησαν τελικά στην προσφυγιά, ήταν ο Νικήτας Χωνιάτης. Να, λοιπόν, πώς αλώθηκε το 1204 η Πόλη και λεηλατήθηκε, βάσει των μαρτυριών του, αλλά και άλλων συγχρόνων του, όπως και συγχρόνων μας ειδικών ιστορικών μελετητών της περιόδου εκείνης.
Η πρώτη άλωση˙ Αρχικός σκοπός η πολεμική σταυροφορία εναντίον των «απίστων» Μουσουλμάνων της Αιγύπτου. Επικεφαλής της Δ΄ Σταυροφορίας ήσαν ισχυροί φεουδάρχες. Συμφώνησαν, αντί πολλών χρημάτων, να τους μεταφέρουν στην Αίγυπτο οι Βενετοί. Δε μπόρεσαν όμως να συγκεντρώσουν όλα τα χρήματα, που συμφώνησαν. Δέχθηκαν όμως εξ ανάγκης την πρόταση του Δόγη της Βενετίας Ερρίκου Δάνδαλου να βοηθήσουν τη Βενετία να κατακτήσει την χριστιανική πόλη των δαλματικών ακτών Ζάρα, που ήταν παλαιά υποτελής τους αλλά είχε προσχωρήσει τώρα στην Ουγγαρία. Το γεγονός συνιστά την πρώτη εκτροπή του κατά των Μουσουλμάνων ιερού πολέμου των Δυτικών εναντίον χριστιανικής πόλεως. Στις 24 Νοεμβρίου 1202 καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε η Ζάρα. Προκάλεσε την οργή του Πάπα και τον αφορισμό των συμμετασχόντων.
Ατυχής συγκυρία για την Ελληνορωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρξε το γεγονός ότι ο νεαρός Αλέξιος Άγγελος (γιος του ανατραπέντος το 1195 Αυτοκράτορας Ισαακίου του Β΄, του και τυφλωθέντος από τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄, που τον διαδέχθηκε στο θρόνο της Κων/πόλεως) συνάντησε στη Βενετία τους Βενετούς και Σταυροφόρους. Διαμεσολαβητής ο γαμβρός του Φίλιππος της Σαβοΐας. Οι Σταυροφόροι δέχθηκαν την πρότασή του να οδηγήσουν το στρατό τους στην Κων/πολη για να ανατρέψουν το θείο του Αλέξιο Γ΄ υπέρ αυτού, με τεράστια ανταλλάγματα από το νεαρό Άγγελο, για να γίνει η Δ΄ Σταυροφορία στους Άγιους Τόπους αντί της Αιγύπτου. Αυτά ήσαν: αναγνώριση του πρωτείου του πάπα, καταβολή 200.000 ασημένιων μάρκων, συντήρηση του στόλου των Σταυροφόρων για ένα χρόνο, συμμετοχή στη Σταυροφορία με ελληνικό στρατό και διατήρηση στρατιωτικού Σώματος στους Άγιους Τόπους, καθ’ όλη τη διάρκεια της Βασιλείας του.
Έτσι, την άνοιξη του 1203 ο Στόλος ξεκίνησε από τη Ζάρα και έφθασε στην Κων/πολη, στα τέλη Ιουνίου, και εισήλθε στον Κεράτιο Κόλπο. Ο Αλέξιος Γ΄ δραπετεύει και αναγορεύεται και πάλι αυτοκράτορας ο αδελφός του Ισαάκιος Β΄, με συμβασιλέα το γιό του Αλέξιο Άγγελο, ως Δ΄˙ αυτόν που οδήγησε τους Σταυροφόρους στην Κων/πολη και πέτυχε του σκοπού του. Αναγορεύθηκε και στέφθηκε συμβασιλέας του τυφλωμένου πατέρα του. Η αδυναμία του όμως να τηρήσει τις υποσχέσεις, κύρια τη συλλογή 200.000 ασ.μάρκων, με βαρείς φόρους που επέβαλε στο λαό, οδήγησε το λαό σε εξέγερση και ανατροπή του και ενθρόνιση ως Βασιλέα του Αλεξίου Ε΄ του Δούκα, εχθρού των Σταυροφόρων. Οι τελευταίοι, με το πρόσχημα ότι επρόκειτο για δίκαιο πόλεμο εναντίον αιρετικών, διότι αρνήθηκαν το πρωτείο του πάπα, και εναντίον δολοφόνων και προδοτών του νομίμου Αυτοκρατόρος, άλωσαν την Πόλη, στις 13 Απριλίου 1204, και έκαμαν μεγάλες καταστροφές. Το ίδιο είχαν κάμει και στη Ζάρα.
Το μέγεθος των υλικών απωλειών μπορεί να εκτιμηθεί καλύτερα, αν διαβάσει κανείς τις περιγραφές των Εκκλησιών, των Κάστρων και του «Ιερού Παλατιού», που έκαμαν έκθαμβοι οι Σταυροφόροι. Ο Ροβέρτος του Κλαρί, για παράδειγμα, καταγράφει, μεταξύ άλλων θαυμαστών, που περιείχε η «Μεγάλη Εκκλησία» (όπως αποκαλούσαν οι Ρωμιοί την Αγία Σοφία), τις κολόνες από ίασπη, πορφυρίτη ή πολύτιμα πετράδια, που καθεμιά τους είχε και μια διαφορετική θεραπευτική ιδιότητα˙ την ολόχρυση, στολισμένη με πολύτιμες πέτρες, ιερά τράπεζα, και τις ασημένιες κολόνες που στήριζαν τον από συμπαγές ασήμι και βαρύ σαν καμπαναριό «ουρανό» της, τόσο μεγάλης αξίας -όπως δηλώνει ο Ροβέρτος- που δε μπορούσε να υπολογιστεί. Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα και πάλι, ο χώρος που διαβαζόταν το ευαγγέλιο ήταν τόσο πλούσιος και θαυμάσια στολισμένος, ώστε είναι αδύνατο να περιγραφεί η κατασκευή του.
Σ’ όλη την Εκκλησία κρέμονταν περίπου εκατό πολυέλαιοι. Και δεν υπήρχε πολυέλαιος που να μην κρέμεται από χοντρή ασημένια αλυσίδα, που το πάχος της έφθανε το μπράτσο ενός άνδρα. Σε κάθε πολυέλαιο έκαιγαν εικοσιπέντε ή και περισσότερες λυχνίες και δεν υπήρχε πολυέλαιος, που να μη αξίζει μέχρι διακόσια ασημένια μάρκα, κατά την εκτίμηση του έκθαμβου ιππότη.
Το μέγεθος και η αισθητική των κτηρίων την Κων/πόλεως (των Εκκλησιών, των Πύργων και των Οικιών των μεγάλων αρχόντων της) δε μπορούν να περιγραφούν με λόγια, γράφει ένας άλλος Δυτικός συγγραφέας, ο Γερμανός Γκούντερ του Παϊρίς, ή, κι αν περιγραφούν, θα φανούν απίστευτα σε όποιον δε τα δει με τα μάτια του. Ενώ ο Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος, ο φεουδάρχης της Καμπανίας, εντυπωσιάζεται από τα «πλούσια Παλάτια και τις ψηλές Εκκλησίες», που τόσες πολλές υπήρχαν, και τα μεγάλα πλούτη, που σε καμία πόλη του Κόσμου δεν υπήρχαν τόσα.
Το Ροβέρτο του Κλαρί εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα το «Ιερόν Παλάτιον» και τα πολύτιμα ιερά λείψανα, που φυλάσσονταν εκεί. Τα σημαντικότερα από αυτά ήταν: τα ιερά κειμήλια από τα πάθη του Χριστού, το «ιερόν μανδήλιον» και η ιερά κέραμος. Κατεχόμενος από τον ίδιο θαυμασμό περιγράφει και το Ανάκτορο των Βλαχερνών. Εκεί υπήρχε η «ιερά σινδών», που τύλιξε το Σώμα του Χριστού (η εσθήτα της Θεοτόκου, κατά τους Βυζαντινούς) και η μαρμάρινη τράπεζα, όπου είχαν εναποθέσει το Χριστό μετά την αποκαθήλωση και φαίνονταν -όπως διαβεβαιώνει ο ίδιος ο συγγραφέας- ακόμη πάνω της τα σημάδια από τα δάκρυα της Θεοτόκου˙ η Αγία Σοφία (την οποία ανέφερα παραπάνω), ο ναός των Αγίων Αποστόλων, η Χρυσή Πύλη, ο Ιππόδρομος και άλλα οικοδομήματα, αγάλματα, στήλες, που αποτελούσαν έργα τέχνης και κοσμούσαν τη Βασιλεύουσα.
Οι Σταυροφόροι, κατά την περιγραφή του Χωνιάτη, προέβησαν σε αρπαγές εικόνων, ιερών λειψάνων του Χριστού, χύσιμο θείας κοινωνίας στο έδαφος. Τα τιμαλφή δοχεία είτε τα έθραυαν και έπαιρναν τη διακόσμησή τους, είτε τα χρησιμοποιούσαν για να τρώνε και να πίνουν. Η Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας, κατασκευασμένη από διάφορες πολύτιμες ύλες, τεμαχίσθηκε και διανεμήθηκε στους λαφυραγωγούς και, μαζί με όλα τα άλλα πολύτιμα αντικείμενα «απέραντου πλήθους και ομορφιάς», τα ιερά σκεύη και έπιπλα, το ασήμι (που κάλυπτε το θριγκό του ιερού βήματος, τον καταπληκτικό άμβωνα και τις πύλες, και που το περιέβαλλε χρυσός), φορτώθηκε σε ημιόνους και όνους που εισήλθαν μέσα στα ίδια τα άδυτα του Ναού.
Οι Λατίνοι με απειλές και βασανιστήρια, ακόμη και με καλοπιάσματα, ανάγκαζαν τους πολίτες να παραδώσουν όσα είχαν κρύψει. Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας, διωγμένοι από τα σπίτια τους, που τα είχαν καταλάβει οι νέοι κάτοικοι της πόλης, θρηνώντας για όσα έμψυχα και άψυχα είχαν χάσει, την εγκατέλειψαν σε πολύ μεγάλο αριθμό, σύμφωνα με το Νικήτα Χωνιάτη και πάλι, που ήταν ένας κι αυτός από τους πρόσφυγες. Η Κων/πολη άδειασε από κάθε πλούτο, δημόσιο, ιδιωτικό και εκκλησιαστικό.
Το τεράστιο πλήθος το λαφύρων που αποκόμισαν οι Σταυροφόροι και οι Βενετοί μαρτυρούν και τα δυτικά κείμενα. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο χωρίο του Γκούντερ: «Ανακάλυψαν (οι Σταυροφόροι) σε αφθονία, εδώ, εκεί, και παντού, τόσο μεγάλο πλούτο σε ασήμι, τόσο θαυμαστούς πολύτιμους λίθους και ενδύματα, τόσο μεγάλη αφθονία πολύτιμων (εμπορικών) αγαθών, τόσο μεγάλη ποσότητα τροφίμων, οικίες τόσο εξαιρετικές και τόσο πλήρεις από κάθε είδους οικιακά είδη, που όλοι μετατράπηκαν ξαφνικά από ξένοι και φτωχοί σε πολίτες πάμπλουτους». Ο Βιλεαρδουίνος, επίσης, ομολογεί ότι «από τότε που χτίστηκε ο κόσμος δεν πάρθηκαν τόσα λάφυρα από μια μόνο πόλη».
Οι Σταυροφόροι δεν περιορίσθηκαν στη λεηλασία της Πόλης μόνον, αλλά στράφηκαν και στην πλούσια ύπαιθρο γύρω από την πρωτεύουσα, στους ιερούς ναούς της Προποντίδας και στα βασιλικά οικοδομήματα και, αφού άρπαξαν τον πλούτο τους, τα έκαψαν, χωρίς να φεισθούν κανενός παράλιου οικοδομήματος.
Στο συνολικό υπολογισμό των λαφύρων που αποκόμισαν οι Βενετοί και οι Σταυροφόροι, αλλά και των απωλειών της πρωτεύουσας της Ανατολικής Ελληνικής Χριστιανικής Αυτοκρατορίας σε θαυμαστά έργα τέχνης, τα οποία την κοσμούσαν, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψει και η καταστροφή ενός σημαντικού αριθμού χάλκινων αγαλμάτων και συμπλεγμάτων, τα οποία οι νέοι κύριοι της Αυτοκρατορίας, «οι βάρβαροι που δεν αγαπούσαν το ωραίο», όπως γράφει ο σύγχρονος των γεγονότων ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης, κατατεμάχισαν και έλιωσαν για να μετατρέψουν σε νομίσματα.
Όλος αυτός ο πλούτος, που αναφέρθηκε, είτε καταστράφηκε είτε μεταφέρθηκε σταδιακά στη Δύση. Ένας τεράστιος αριθμός από τα ιερά λείψανα στάλθηκε σε εκκλησίες και μοναστήρια για να τα καταστήσουν πόλους έλξης προσκυνητών και άλλα πολύτιμα κινητά αντικείμενα μεταφέρθηκαν στη Δύση για να κοσμήσουν τις συλλογές ηγεμόνων. Τα πολυτιμότερα ιερά κειμήλια της Κων/πόλεως εξαγοράστηκαν από τους Βενετούς. Το 1247 ολοκληρώθηκε η μεταφορά (μέσω αγοράς προφανώς) των σπουδαίων λειψάνων του «Ιερού Παλατιού» στη Σεντ Σαπέλ του Παρισιού, όπου το 14ο-15ο αι. κατασκευάσθηκε μια μεγάλη, γοτθικού ρυθμού, λειψανοθήκη, που περιέλαβε όλες τις μικρότερες.
***
Ενθυμούμαστε κυρίως -και πολύ ανιστόρητα, παρασυρόμενοι μόνο από συναισθηματικούς λόγους- τη δεύτερη Άλωση, ενώ η πρώτη ήταν η κυρίως μοιραία. Εν πάση περιπτώσει, ενώ η πρώτη ήταν αποτέλεσμα αλαζονείας της εξουσίας της βυζαντινής με τους δυναστικούς και πνευματικούς εσώτερους καυγάδες, η δεύτερη ήταν ιστορικά και ενδελεχειακά αναμενόμενη. Μια αυτοκρατορία, που μεγαλούργησε και επέζησε 1139 περίπου χρόνια -καμία άλλη παρόμοια δεν είχε τόση μεγάλη διάρκεια-, ήταν επόμενο ότι κάποτε θα έκλινε τον κύκλο της. Και αυτός ο κύκλος ολοκληρώθηκε στα 1453. Η διάδοχος Οθωμανική Αυτοκρατορία κράτησε περί τα 400 χρόνια, το 1/3 περίπου χρονικά της προκατόχου της Ελληνορωμαϊκής, της κακώς αποκαλούμενης Βυζαντινής, που μας την επέβαλαν την ονομασία οι Ιησουίτες και γερμανοί ιστορικοί, σκοπίμως, το 17ο αιώνα. Η Αυστρουγγρική Αυτοκρατορία ούτε 300 χρόνια δε διήρκησε. Η πρόσφατα, επί των ημερών μας, Σοβιετική Ένωση, ως άλλη Αυτοκρατορία, ούτε 100 χρόνια δεν επέζησε. Η προκάτοχος της Ελληνορωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την pax romana ευτύχησε να έχει βίο περί τα 500 χρόνια. Για να περιορισθούμε στις ιστορικές γεωπολιτικές οντότητες στην περί τη Μεσόγειο ενδοχώρα.
Και γιατί επέζησε η Ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία 1139 περίπου χρόνια;
Πιστεύουμε προσωπικά ότι αυτό το χρονικό θαύμα συντελέσθηκε λόγω της αντοχής του ιδεολογικού ιστού της, στη βάση των ελληνοχριστιανικών και ελληνοορθόδοξων Αρχών και Αξιών. Ήταν συνολική όλων των θεσμών η φθίση, το χαλάρωμα, η φθορά και το τελικό ξήλωμα του ιδεολογικού ιστού και δικτύου, που επέφεραν τον τελικό κρατικό αφανισμό. Η υποχώρηση ήταν συνολική, όχι μόνο εξωτερική αλλά κύρια και πνευματική ψυχική για να πέσουν τα Θεοδοσιανά και Παλαιολόγεια Κάστρα, με τις γνωστές συνέπειες.
Δε θέλω να επιμείνω στη δεύτερη αυτή άλωση, υπεισερχόμενος σε περιγραφές φρικτών γεγονότων. Μας τα περιγράφουν οι σύγχρονοι των γεγονότων ιστοριογράφοι Φραντζής και Δούκας, στο ομότιτλο έργο τους «Το χρονικόν της Αλώσεως». Τα κατά τη δεύτερη αυτήν άλωση επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο. Εμείς θέλουμε να τα αποφύγουμε, υπεισερχόμενοι στην ουσία, στη σημασία και στο μήνυμα των πραγμάτων και νόημάτων των, υπό το φως της σημερινής μας βιωτής.
Όμως ας ακούσουμε μόνο ένα ποιητικό έργο συνοπτικό «Ψηλά στ’ Ολύμπου την κορφή», δημοτικό τραγούδι της Ανατολικής Ρωμυλίας, από τη Συλλογή της Κωνσταντίνας Παπασταϊκούδη. Θα μας το διαβάσει η ίδια. Μια και βραβεύθηκε η ίδια για τη Συλλογή αυτή με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (Δεκ. 2014). Έχει δε αυτό ως εξής:
Εδώ όμως πρέπει να υπενθυμίσουμε, κατά χρέος και ακαδημαϊκή ευθύνη, ότι οι δύο Αλώσεις είχαν κοινό χαρακτηριστικό την πολιτική, την εκκλησιαστική και την ιδεολογική αλαζονεία και έριδα και διχοστασία. Αυτά τα τρία πάνε μαζί: Το να ερίζουμε σε πολιτικό επίπεδο είναι μέχρι τινός ανθρώπινο πολιτικό σύμπτωμα, καίτοι παντελώς ασύνετο. Το να ερίζουμε όμως σε πνευματικό και δη σε εκκλησιαστικό επίπεδο είναι μήνυμα φθοράς και φθίσεως, και δη στο όνομα Δικαίων ή τάχα Δικαίων. Μάλιστα, σε περίοδο αντιμετωπίσεως προ των πυλών, ante portas, των μειζόνων, της εξασφαλίσεως διεθνώς των όντως Δικαίων του Γένους μας, εκεί στην Κων/πολη.
Εάν, λοιπόν, κατατρωγώμαστε και κατατριχώμαστε με τα μικρά και προσωπικά αλαζονικά μας, εν ονόματι Αξιών, που άθελά μας τις ταυτίζουμε με τα πρόσωπά μας, που έρχονται και παρέρχονται, είναι αφελές να νομίζουμε ότι θα αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση και Συμμάχους για την επίτευξη των μεγάλων Δικαίων μας. Και ποιά είναι αυτά στην Πόλη; Τα Δίκαια της Ομογένειας στην Πόλη και στα πέριξ νησιά˙ τα αστικά, τα σχολειακά (π.χ. Θεολογική Σχολή Χάλκης, ως ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, γιατί υπάρχουν κι άλλα), τα περιουσιακά, τα θρησκευτικά, δηλαδή το νομικό καθεστώς του Πατριαρχείου μας, η οικουμενική αποστολή του απρόσκοπτη μόνιμα κι όχι περιστασιακά, κατά το έλεος των κρατούντων και κυβερνώντων, και τα συναφή, εκεί στη ρίζα την πνευματική. Σ’ αυτά θα πρέπει -και μόνο σ’ αυτά- να στρέφεται το μείζον ενδιαφέρον και συμφέρον. Έτσι τα Κάστρα και οι Εκκλησίες των ψυχών θα παραμένουν αιώνια. Όποια φαινόμενα έριδος, αλαζονείας, διχοστασίας και χάσματος ψυχών, αντί της συνοχής και αλληλεγγύης σε πολιτικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο, αυτά σήμερα υπενθυμίζουν και παραπέμπουν σε παραμονές Αλώσεως. Το ορατό «Ιερό Λήμμα» της Κων/πόλεως, με την ολίγη, έστω, κατ’ ανοχή Θεού, Ομογένεια, με τα ιερά λάμποντα Προσκυνήματα – Προπύργια της Ορθοδοξίας στη Μικρά Ασία, στον Πόντο, στην Αν. Θράκη, πολλά από αυτά πρόσφατα παλινορθωθέντα, είναι το άπαν για μας. Ποτέ δεν απογοητευόμαστε ως Έθνος, ως Γένος, με τα ανεκτίμητα ολίγα, πλην εκφραστικά του όλου, στην όλη μεγαλοπρέπειά του. Το πρόβλημα ενώπιόν μας δεν είναι η κυριότητα των ολίγων, αλλά η ολιγωρία και αδυναμία μας για τα ολίγα, να τα κρατήσουμε εν ζωή και δράσει και συνεχή μαρτυρία, έστω και ολίγα. Αυτό είναι το πρόβλημα. Η μη λύση του θα παραπέμπει στο φάντασμα της τρίτης Αλώσεως της Κων/πόλεως. Αν και οι υπάρχουσες ρίζες στη Βασιλεύουσα παύσουν να αρδεύονται, τότε είμαστε άξιοι της τύχης μας ως Γένος.
Ας έλθουμε και στα δικά μας, εδώ στην Πόλη μας, στη Συμβασιλεύουσά μας. Πριν πάρουν οι Οθωμανοί τη Θεσσαλονίκη οριστικά το 1430, την άλωσαν άλλες δύο φορές πρωτύτερα, μία το 1387 και μία άλλη το 1391. Στα 1387 η Θεσσαλονίκη, κουρασμένη από μία πολιορκία που κράτησε 4 ολόκληρα χρόνια, από τις στερήσεις και τις αρρώστιες, αναγκάσθηκε να προσκυνήσει, επί Μουράτ Α΄. Αυτός δύο χρόνια μετά δολοφονήθηκε στη Σερβία ,στα 1389, στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου. Έτσι, οι Θεσσαλονικείς βρήκαν την ευκαιρία να διώξουν την οθωμανική φρουρά. Διοικητής της ήταν ο Μανουήλ Παλαιολόγος, δεύτερος γιος του αυτοκράτορα Ιωάννου Ε΄ του Παλαιολόγου, ο οποίος συχνά έκτοτε επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, καθιερώνοντας μια συχνή επικοινωνία μεταξύ Θεσσαλονίκης και Κων/πόλεως.
Η δεύτερη άλωση έγινε το Μάιο του 1391 από το Βαγιαζίτ Α΄, δεύτερο γιο του προμνημονευθέντος, Μουράτ Α΄. Την Πόλη κατέκτησε με βία. Αποτέλεσμα της μεγάλης αντιστάσεως των Θεσσαλονικέων ήταν η εφαρμογή του νόμου του Ισλάμ με όλες τις γνωστές μας συνέπειες για μια Πολιτεία που καταλάμβαναν οι Οθωμανοί διά της βίας. Κατέστησε τη Θεσσαλονίκη και έδρα του. Άρα, ομιλούμε για μια ωμή οθωμανοκρατία στη Θεσσαλονίκη. Και το τρισχειρότερο είναι, πως ο Βαγιαζίτ εφάρμοσε στη Θεσσαλονίκη, για πρώτη φορά, στα 1395, το θεσμό του παιδομαζώματος, όντας, κατά το χρονογράφο Δούκα, «ανήρ δεινός…χριστιανομάχος ως ουδείς των κατ’ αυτών» ή, κατ’ άλλη πηγή, «μιαρός…και αναιδής και θήρα μάλλον ή άνθρωπος» (η κατάκτηση διήρκησε μια δεκαετία, μεταξύ 1391-1402). Η Θεσσαλονίκη ανασαίνει κάπως μετά τη «Μάχη της Αγκύρας» (28 Ιουνίου 1402). Οι Μογγόλοι (Τάταροι) κατανίκησαν τους Οθωμανούς. Αιχμάλωτός τους και ο Βαγιαζίτ Α΄, που τον περιφέρουν αλυσοδεμένο σε κλουβί, για να πεθάνει αρχές του 1403 από τις ταλαιπωρίες και την κατάντια του.
Η τρίτη και τελική άλωση γίνεται το 1430, επί Σουλτάνου Μουράτ Β΄, αφού, εν τω μεταξύ, οι Θεσσαλονικείς παρέδωσαν με όρους την Πόλη στους Βενετούς, το 1423. Αυθεντική πηγή για την άλωση του 1430 είναι ένας αυτόπτης μάρτυρας, που έζησε τα γεγονότα και τα περιέγραψε σε ένα Χρονικό, κατά παράκληση εκκλησιαστικού άρχοντος της πόλεως, που ήταν απών τότε από τη Θεσσαλονίκη, αλλά ήθελε να γνωρίζει από πρώτο χέρι τα διατρέξαντα. Είναι ο Ιωάννης Αναγνώστης.
Περιγράφει πρώτα, ποια ήταν η εσωτερική κατάσταση στη διοίκηση και στην κοινωνική ζωή της Πόλεως. Όλα ήσαν άθλια. Γράφει: «…είχαμε μείνει πολύ λίγοι κι ο καθένας είχε τη γνώμη του, χάσαμε την ομόνοιά μας, όπως, φυσικά, το ξέρεις κι εσύ αυτό, αφού ήσουν μαζί μας και γεύτηκες τα βάσανά μας εκείνα σαν τους άλλους». Και αλλού˙ «Ενώ, λοιπόν, τα πράγματα ήταν κάπως έτσι και πέρασε στο μεταξύ λίγος χρόνος, χειροτέρεψαν περισσότερο από πριν και παντού βασίλευε ανακατοσούρα, γιατί ο καθένας σκεφτόταν το δικό του και δε μπορούσανε σε τίποτε να μονιάσουν».
Σ’ αυτήν την κατάσταση ο Μουράτ με τα στρατεύματά του έφτασε στο Λαγκαδά και σε λίγο ο πολυάριθμος στρατός του πολιορκούσε τη Θεσσαλονίκη. Ο Μουράτ ήθελε, αντί πολέμου και βίας, παράδοση της πόλεως με ανταλλάγματα ελευθερίας και ασφάλειας. Γράφει ο Αναγνώστης: «Σαν ξεκουράστηκε λιγάκι ωστόσο και κοίταξε ένα γύρω την πολιτεία, έστειλε αγγελιοφόρους και μας έταξε λευτεριά και άλλα προνόμια και το βεβαίωνε κιόλας αυτό με τους δικούς του όρκους». Συγχρόνως, γράφει, ότι «έριξε μέσα και πλήθος προκηρύξεις με σαΐτες, που ήταν δεμένες κι αυτές με τους ίδιους όρκους κι έταζαν κι αυτές τα ίδια πράγματα, πλην χωρίς αποτέλεσμα, δεν πετύχαινε ωστόσο τίποτε περισσότερο», παρότι «λίγο πρωτύτερα κιόλας έστελνε και τους ντελάληδες».
Αυτά γύρω στις 25 Μαρτίου. Κάποιοι αγγελιοφόροι «μας ειδοποιούν», γράφει, «πως όλος ο στρατός έχει ετοιμασθεί για επίθεση», με το Μουράτ επικεφαλής. Και συνεχίζει «Επειδή, λοιπόν, πήραμε την είδηση αυτή και όλοι μας ήμασταν σε στενοχωρία και φροντίδες, πώς θα τα βγάλουμε πέρα στην επίθεση, όλοι σχεδόν, μικροί και μεγάλοι, μείναμε άγρυπνοι και κάμναμε πολύωρες παρακλήσεις στο Θεό και στο Μυροβλύτη Μάρτυρα όλην εκείνη τη νύχτα, γιατί όλοι ήξεραν πως ο κίνδυνος ήταν κοντά». Και συνεχίζει: «Οι Βενετσιάνοι πάλι, επειδή νοιάζονταν για το λιμάνι με τις τρεις γαλέρες, που ήταν στην πολιτεία, μην έρθουν οι Οθωμανοί και τις κάψουν, τους τοξότες που φύλαγαν τα Κάστρα τους παρακινούσαν ν’ αποτραβηχτούν στο λιμάνι για να φυλάξουν το λιμάνι και τις γαλέρες. Η φευγάλα τους από τα κάστρα μας κατατρόμαξε όλους και μέσα στα μεσάνυχτα άρχισαν πολλοί να φεύγουν κρυφά και να πηγαίνουν στα σπίτια τους, αφήνοντας έρημο όχι λίγο μέρος από τα κάστρα.»
Μετά τρεις μέρες πολιορκίας, ο Μουράτ πρώτος στη μάχη. Ο στρατός του δε μεταχειριζόταν μόνο σαΐτες, μα κι αυτό που έλεγαν πυροβόλο, όμως αυτό ήτανε μικρό, για να κομματιάσει τους ξύλινους φράχτες επάνω στις επάλξεις. Υποσχόταν στο στρατό για να τους παθιάσει και μπαξίσι, σ’ όποιον θα πατούσε στις επάλξεις. Τόσο μόνο μπορούσαμε όλοι μας, να πετούμε πέτρες, χωρίς να μας βλέπουν, σ’ αυτούς που χώνονταν κάτω από το κάστρο. Επειδή βρέθηκαν μερικοί δικοί μας ψυχωμένοι περισσότερο απ’ τους άλλους και με κοτρώνες τους έριξαν κάτω μαζί με τις σκάλες και σκότωσαν πολλούς». Όμως «ακούμπησαν μια σκάλα στο Τριγώνιο…κάποιος Οθωμανός έδειξε τόλμη, άρπαξε το σπαθί με τα δόντια του…ανέβηκε στο κάστρο….χωρίς να τον πάρει μυρωδιά κανένας απ’ αυτούς που φύλαγαν σ’ άλλο μέρος μην ανέβουν οι εχθροί. Επειδή βρήκε αμέσως στις πολεμίστρες ένα Βενετσιάνο πληγωμένο πριν λίγο, του έκοψε το κεφάλι και το πέταξε στη μέση των Οθωμανών κι έδειξε πως και το μέρος εκείνο το ‘χε πάρει και πως όλοι παράτησαν τα κάστρα κι έφυγαν δίχως να γυρίσουν». Ήταν τότε 29 Μαρτίου κι άρχιζε το 6938, δηλαδή το 1430. Η Συμβασιλεύουσα εάλω. Και συνοψίζει ο Αναγνώστης: «Όλοι εμείς, λοιπόν, όσο γρήγορα μπορούσε ο καθένας, άλλοι τρέχαμε στα σπίτια μας, άλλοι πηγαίναμε στους ιερούς ναούς, άλλοι σε λαγούμια και μνήματα και με κομμένα τα ήπατα αγωνιζόμασταν να χωθούμε σ’ αυτά …». Το τι ακολούθησε δεν περιγράφεται. Μετά τρεις μέρες ο Μουράτ «νιώθει συμπόνια για την πολιτεία», γράφει, «αποσύρει το στρατό, λέγοντας: ΄΄πως φτάνουν τα χρήματα και οι σκλάβοι που αποχτήσατε, χωρίς να το ελπίζετε˙ την πολιτεία όμως θέλω να την κρατήσω εγώ, γιατί γι’ αυτήν έχω κάμει πολλές μέρες δρόμο και κουράστηκα όσο ξέρετε΄΄».
Το Χρονικό του Ιωάννη Αναγνώστη καταλήγει με μια προφητεία, ευχή, που εκπληρώθηκε: «να μεσιτεύσει ο Τροπαιούχος και Μάρτυράς μας και ξαναπάρει πάλι στα χέρια του το τιμόνι της Πατρίδος και μεταχειρισθεί τη δύναμή του για την τόσο απέραντη θάλασσα των συμφορών. Άμποτε να μην αργήσει να γίνει αυτό, αν ο Θεός μας δει με μάτι σπλαχνικό και δείξει συμπόνια, όπως πάντα, για όσα του κάμνουμε να θυμώνει». Η προφητεία εκπληρώθηκε το 1912, όταν την εόρτια ημέρα του «Τροπαιούχου και Μάρτυρός μας» Αγίου Δημητρίου ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη, τη Συμβασιλεύουσα.
***
Και καταλήγαμε στο Ψήφισμα εκείνο του Ιδρύματος Εθνικού & Θρησκευτικού Προβληματισμού με τα εξής, που είναι πολύ επίκαιρα για την αποψινή μας εκδήλωση μνήμης. Γράφαμε: «Ποιο είναι το στοιχειώδες χρέος μας προς διαιώνιση της ιστορικής μνήμης 1912-1913, ως αντιστάσεως στα νεοοθωμανικά σχέδια για μας; Το χρέος μας υποδεικνύει το γνωστό Δίδυμο με τις κορυφαίες πράξεις του. Μια τέτοια είναι η ίδρυση στην Κων/πολη του πρώτου πανοραμικού μουσείου της Τουρκίας, το οποίο αφηγείται «την ιστορία της κατάκτησης της Πόλης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1453», ιδωμένη, φυσικά, μέσα από τη νεοοθωμανική του Ερντογάν ματιά. Φέρει την επιγραφή απ’ έξω «PANORAMA 1453».
Εγκαινιάσθηκε το Φεβρουάριο το 2009, παρουσία του τότε Τούρκου Πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν. Ο οποίος εξήρε το μουσείο ως «πραγματική απεικόνιση της κατάκτησης την Κων/πόλεως, όπως αυτή ειπώθηκε μέσα από την ιστορία και τη λογοτεχνία. Τα παιδιά μας θα κοιτούν το μέλλον με σεβασμό στην ιστορία τους και θα νιώθουν περήφανα γι’ αυτήν».
Το Μουσείο – Πανόραμα για την άλωση την Κων/πόλεως εκτείνεται σε ένα θολωτό οικοδόμημα διαμέτρου 38 μέτρων και ύψους 20 μέτρων μέσα από απεικονίσεις που καλύπτουν 3.000 τ.μ. Περίπου 10.000 οθωμανοί και βυζαντινοί (έλληνες και οι σύμμαχοί τους, δηλαδή) στρατιώτες απεικονίζονται με κάθε λεπτομέρεια και ο επισκέπτης έχει μια πανοραμική θέα τους από απόσταση 14 μέτρων.
Ο υποφαινόμενος το επισκέφτηκε, τον Απρίλιο του 2009. Έξω από το Μουσείο τεράστιες ουρές, κυρίως μαθητιούσσας νεολαίας με δασκάλους και γονείς από Κων/πολη και εκτός, περίμεναν να εισέλθουν σ’ αυτό. Το Μουσείο, τα εγκαίνιά του, παρουσία του Ερντογάν, και η οργανωμένη επισκεψιμότητά του είναι η πιο αντιπροσωπευτική ζωντανή έκφραση της, βάσει της θεωρίας και της πράξεως του Νεοοθωμανισμού, ιστορικής σύνδεση Οθωμανών του Πορθητή και Νεοοθωμανών του Ερντογάν.
Ο Πρωθυπουργός, κατά τα εγκαίνια του Μουσείου, υπογράμμισε, εσφαλμένα, βέβαια, ότι το Μουσείο αυτό είναι το πρώτο στο είδος του στον Κόσμο, καθώς είναι το μόνο που στεγάζεται σε κλειστό χώρο. Κοντά στις Βρυξέλλες, στο χωριό Βατερλώ, λειτουργεί από πολλών χρόνων παρόμοιο ακριβώς Μουσείο – Πανόραμα, που παριστάνει, τι άλλο; Την περιβόητη «Μάχη του Βατερλώ», από την οποία προέκυψε η κρατική δομή της σημερινής Ευρώπης. Ακολουθεί φωτογραφικό πανόραμα για το Μουσείο Κων/πόλεως 1453, με επιμέλεια του Επ. Συνεργάτη του Ιδρύματος Άρη Μαλλιάρα.
Θα το επισκέπτονται επί καθημερινής βάσεως εντόπιοι, εκδρομείς, τουρίστες, η νεολαία, τα σχολεία, σύνεδροι διαφόρων συνεδρίων στην Πόλη και άλλοι προβληματιζόμενοι πολίτες. Με ένα συμβολικό εισιτήριο εισόδου και τα εκθέματα προς πώληση θα αποσβεσθεί, σιγά – σιγά, το συνολικό κόστος και θα εξασφαλισθούν και νέες θέσεις εργασίας. Η οικονομική κρίση, αργά ή γρήγορα, θα είναι παρελθόν. Η εθνική κρίση όμως είναι μόνιμη και πρέπει έξυπνα και δυναμικά να είμαστε συμβιβασμένοι μ’ αυτήν για να μην υποχωρήσουν πάλι τα Θεοδοσιανά και Παλαιολόγεια Τείχη – Κάστρα, κύρια των ψυχών μας, Εκεί και Εδώ.
Ίδρυμα Εθνικού & Θρησκευτικού Προβληματισμού 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.